Martelgang of cirkelgang (over Da Costa) (zw)

„Wat den jongen man bewoog hield hij voor zijn oom zorgvuldig verborgen. Deze geestelijke geboorte zou allerminst ’s mans sympathie hebben gehad. Bovendien wilde hij, dat zijn neef hem ’s avonds, na beider dagtaak, gezelligheid bood en met geenerlei studie of overdenking zich bezig hield. De jonge man gevoelde zich in een moeilijke positie, maar op zekeren dag waagde hij het met den driftigen man over de zaak te spreken en dat zich de gelegenheid hiertoe voordeed, beschouwde hij als verhooring van zijn smeekgebed. De oude dokter was gewend om ’s avonds uit de courant voor te lezen en nu las hij eens het bericht voor van een rabbijn in het buitenland, die tot de overtuiging was gekomen dat de verwachte Messias in Christus was verschenen en die tot het Christendom was overgegaan.

„Als zulk een overgang uit overtuiging gebeurt en niet uit eigenbelang, dan vind ik altijd, dat men het eerbiedigen moet.” Zoo voegde de oom als zijn overtuiging aan het courantenbericht toe. Voor dat hij naar een andere nieuwstijding was overgegaan, was zijn neef opgestaan en terwijl hij de armen om den hals van zijn oom sloeg — een handeling, die opzichzelf in dien tijd niet bevreemdend was — verklaarde hij als in geestesvervoering: hij dien U lief hebt met de teerheid van een vader en dien ge noemt met den naam van zoon, is in ’t zelfde geval als die rabbijn.

Verschrikt door dat optreden, die houding, sprong de dokter op, meenend dat zijn jonge collega was krankzinnig geworden. Hij legde hem op de canapé en trachtte kalmeerend het ge. sprek op iets anders te leiden. Maar de jonge man hoorde hem niet en zag hem niet, hij lag neer en ’t was zijn Verlosser dien hij schouwde in extase en die de hand vertroostend op zijn voorhoofd lei.” 106)

Toetsen wij dit conventionele verhaaltje aan de waarheid. Eerst dat verraderlijke zinnetje over die gezelligheid, die „geenerlei studie of overdenking” toeliet. U ziet als het ware het geesteloze milieu voor U, waarin daar straks het Christendom de wijzi-ziging moet brengen. Nu te bedenken welk een bijzondere figuur die Immanuel in werkelijkheid was, met de fijne intelligente kop, die wij kunnen bewonderen in de schilderachtige secretarie der Gemeente, en die ons zo sterk doet denken aan het uiterlijk van Abraham. Immanuel — lijfarts van Lode-wijk Napoleon — verkeerde met de grootsten van zijn tijd, be-

106. Wij citeren bewust niet naar de Bekeering, omdat het ons hier te doen is om Capadose’s uitwerking op niet-Joodse lezers

65