Rechtskundige significa, proefschrift

49

spreekt van : natuurwetten, geschiedeniswetten, taal-wetten, enz.

Maar al te dikwijls worden dergelijke wetten opge- ^{Aard dertaa1}־

1 · · 1    1    ·    ד    wetten.

vat als bovenmenschelijke beginselen, die de mensche״ lijke handelingen beheerschen en waaraan de mensch zich niet straffeloos onttrekken kan, voor zoover dit feitelijk mogelijk ware. Vooral voor de natuurwetten bestaat eene geheimzinnige vereering. ^T) In werkelijk-heid zijn alle deze wetten niet anders dan zuivermen-schelijke formuleeringen zonder eenige heerschersmacht.

Ook de natuurwetten heerschen niet. maar beschrij- ^AardderNa־

11    ·.    1}    1    tuurwetten.

ven. ¹) Darwin verklaart, dat hij onder ״wet” alleen verstaat: ״the ascertained sequence of events”. 3) Prof.

T. Clifford Allbutt: ״in science law is not a rule imposed from without but an expression of an intrin-sic process.” 4) De volmaakt menschelijke aard van de natuurwetten is zeer stellig uitgedrukt door Dr. R. Wassermann : ״Man kann keine ״wirkende Gesetze” annehmen. Vielmehr ist der Mensch der Gesetzgeber

o

der Natur. Die Naturgesetze sind das Resultat seiner Begriffsbildung.” 5) Ook Lady Welby verwerpt het denkbeeld van menschenbeheerschende natuurwetten. ²)

Zelfs zij, die de natuurwetten beschouwen als heer-sehende wetten verstaan er niet steeds hetzelfde onder.

4

¹

Dr. E. Weigelin ״Gesetze der Natur und Gesetze der Gesell-schaft” in ״Archiv für Rechts- und Wirtschaftsphilosophie” van Januari 1912.

²

,,Signifies and Language” bldz. 24