Pathologieën

morgenvrouw voor de drie beslapen kamers, en eene schoonmaakster tegen het grove vuil. Ze deed zelf wat zij kon, en zij klaagde dikwijls tegen Johan, die luisterde, over de luiheid der tegenwoordige dienst- en werkboden. Wanneer hare twee werksters des namiddags van de woning af waren, dan zat zij stil en langdurig in een vertrek aan den straatweg langs den tuin, terwijl de gangdeur openstond, opdat zij met haar verdoovende gehoor het huis beluisteren kon tot de klinkende voorbei toe. Maar meestal kwam er toch niemand, omdat zij zoo stil en zelfstandig leefden, en het oude meisje werd niet verstoord. Zij las veel in haar bijbel over allerlei plaatsen, die zij toch ook zonder lezing wel uit haar oude hoofd kende. Wanneer Johan 's middags uit den donkeren tuin thuiskwam, sprak zij met hem over de groote wonderen Gods, waaraan vele menschen niet geloofden, vóór, dat zij ze zagen. De jongen luisterde, kalm en zeer beleefd, zooals zijn vader en hij altijd waren.

7.

De vader van Johan was, evenals diens moeder, uit eene groep geboren van uitmuntende beschaving en levenswijze. Men kende daar geen lichamelijken, verhardenden arbeid, maar men kende daar wel enkel arbeid met het volle, klare verstand. Johan geleek op de beide ouders. Hij was zijn geheele leven lang een jongen van merkbare schoonheid. Totdat zijn leven ontzettend werd verstoord, was hij steeds van voorname kalmte. Op den leeftijd van zestien jaren was hij wel volwassen. Toen geleek hij een voortreffelijk verzorgde jongen van twintig, maar die er jong uitziet.

Zijn lichaam was slank en fijn van bouw, zonder fouten gekleed. Johan had blauwe oogen, zooals blauwe rozen zouden zijn, wanneer die er in onze tuinen waren.

Totdat hij acht jaren was, ging hij niet naar school, omdat zijn vader het billijker vond, dat zijn geest rustig thuis bleef, omdat Johan toonde, dat hij diep van gevoel was, maar wankel van gevoel. Wel met een betrouwbaar verstand, maar juist daarom wilde zijn vader niet, dat dit werd overspannen. Toen Johan zestien jaren was, leerde hij dus te samen met jongens, die twee jaar jonger waren. Dat was niet onaangenaam, omdat Johan niet dom was, en dus zonder moeite de beste leerÜng van de klasse bleef. Hij ging weinig met andere jongens om, eensdeels wegens zijn ouderen leeftijd, an-

9