Pathologieën

volgde een gevoel van verlamming in lijf en leden. Vooral in oogen en handen. Zijn mond was loom, misselijk gelijk na het eten van onverteerlijke spijs.

Hij hoorde, dat René zich verzorgde om te gaan slapen in den nacht. Dat ging met gewende geluiden: val van waschwater, helder hard tinkelen van steenseldingen. Daarna bleef des nachts gespannen stilte ongestoord. Johan was geheel afgevallen. Bedroefd, dat hij zich had versterkt tot fel verzet om niets, waardoor hij werd uitgeput. Wanneer René bemerkte, dat de mate zijner uitputting voldoende was, zou hij hem volmaakt komen vernederen en beheerschen.

Na dien nacht leefde Johan twee dagen mee, zonder dat René zich tegen hem bewoog, of op eene andere wijze, dan de beleefde wijze, tegen hem sprak.

Op den derden dag voor den eersten schooltijd kreeg hij ter schole dezen brief:

״Mijn lieve jongen, het verveelt mij nu ontzettend met je, en al mijn geduld is wel op. Dat is eene zeer bijzondere gewaarwording, die ik niet kende, en dus ben ik blij, dat ik haar ondervonden heb. Maar nu wil ik, dat er een einde aan komt. Vanavond, wanneer ik vroeg thuiskom, dan heb je maar voor mij op mijne kamer klaar te liggen. En anders kom ik je wel halen."

Je vriend,

R. R."

Johan, daarna dadelijk, verblijdde zich in sterk verzet tegen René's daad, die beter was dan langzame uitputting door stilte. Hij was vroolijk en ook welbeslist. Dat gevoel behield hij gedurende den geheelen moeilijken morgen, die daardoor beter verdragen werd.

Na den schooltijd week Johan van zijne gewoonteweg af, die immers breed over de zonnevolle Markt voerde. Maar hij ging nu door de smalle beschaduwde straat achter de Groote Kerk. Hij las den brief van René daar en toen weder. Zijne oogen staarden, over-open gesperd, dat René zóó durfde, zóó schreef. Gedurende een windvlaag van woede verscheurde hij dien brief stuk. Tot verzet en onafhankelijkheid was hij beslist bereid, ook al als René met zachtheid kwam.

11.

's Middags dacht hij aan René, en toen dacht hij met een duide-

174