Pathologieën

VIERDE HOOFDSTUK

1.

De winterdagen waren laag en stil, die nog altijd daalden in duisternis, want het winterjaar was nog niet op zijn diepste deel gekomen.

Johan deed zijn benoodigdheden voor de school regelmatig en gelijkmatig. Verder leefde hij met den blinde en zijne vrouw. Hij bewerkte zeer zorgvuldig vele geschriften over de zedelijke en de maatschappelijke waarde van zijn gevoel van liefde, dat afweek van dat van de meerderheid van de menschen. De overtuiging van Johan, dat zijn gevoel een bestaansrecht had werd beslist sterk, zoodat hij daarvan aan zijnen vader kennis gaf, want hij schreef hem:

״Mijn beste vader, meer dan eens hebt u in uwe brieven aan mij mijn bijzonder gevoel zeer afgekeurd, u hebt het ״onvoorwaardelijk onzedelijk" en ״maatschappelijk onduldbaar" genoemd. Ik heb daarover nooit aan u in afwijkenden zin geschreven, ten eerste niet, omdat ik het niet aangenaam vind, hierover te schrijven, en ten tweede niet, omdat ik mijne meening nog niet voldoende bevestigd vond. Ik heb onder veel strijd nu mijne meening gevonden.

Wat maatschappelijk onduldbaar is weet ik heel goed. Maar niet, wat onvoorwaardelijk onzedelijk is. Ik meen dat mijn gevoel wel bestaansrecht heeft, alleen al omdat het bestaat. Het is mijn recht, dat te meenen, evenzeer als de tegenovergestelde meening uw recht is. De uwe komt met die van de meerderheid van de menschen overeen, en daarom wordt de uwe maatschappelijk geduld en de mijne niet.

Natuurlijk, dat men uit voorzichtigheid niet altijd ieder van zijne gevoelens kan uitleven. Waarschijnlijk zal ik ook wel voorzichtig zijn gedurende mijn geheele leven. Toch vind ik voorzichtigheid niet de grootste maatschappelijke deugd.

Ten slotte meen ik, dat er geene onvoorwaardelijke onzedelijkheid bestaat, maar wel eene zeer voorwaardelijke, die niet merkbaar van maatschappelijke onduldbaarheid verschilt.

Misschien hebben mijne meeningen voor u geene wetenschappelijke of zedelijke levenswaarde, maar voor mij hebben ze dat wel.

Ik heb u vroeger, omdat ik u zoo liefhad, het geheim van mijn

120