Pijpelijntjes

pijpelijntjes

schrijven mag. Waar of niet?' Maar wat antwoordde Van Deys-sel? 'Het is juist, wanneer eene theorie zoo in hare uiterste consequentie wordt toegepast als door uwe schetsen geschiedt, dat men er het wankele ofte ver gedreven deel van gewaar wordt'; immers, 'de uitgave van een boek als het uwe', aldus Van Deys-sel, 'bevordert gevoelingen en gedragingen zoo als die, welke er met zooveel talent in zijn beschreven'. En 'een mensch zoo als er een in uw werk is afgebeeld, (heeft) iets, waarom wij zijn omgang niet zouden wenschen, en daarom willen wij dergelijke neigingen bij de menschen niet bevorderd zien'. En daarmee ondertekende Lodewijk van Deyssel het faillissement van de Tachtiger l'art pour l'art-idee.

Hoe Van Deyssel tot de mening kon komen dat bepaalde 'gevoelingen' en 'gedragingen' door de lectuur van Pijpelijntjes zouden worden aangemoedigd, mag een raadsel heten. Een enkele gedachte in het boek, zoals op blz. 202 waar een verwend mooi jongetje verlangen bij de hoofdpersoon wekt 'om z'n zonnige buik te zoenen', zou misschien tot eendere verlangens kunnen inspireren. Maar wie wil nu 'pijnpiepend' op de grond liggen en onder de slagen van de vaste vriend het bewustzijn verliezen zoals Joop op blz. 63? Het is juist één van de meest karakteristieke eigenschappen van Pijpelijntjes dat het geen enkele poging doet om de 'er met zooveel talent in' beschreven personen als innemend, sympathiek, navolgenswaardig of zelfs maar meelijwekkend voor te stellen. Met zulke bedoelingen heeft Pijpelijntjes geen connectie. Joop met zijn depressies, zijn angstaanvallen op straat (waar hij 'stratenziek' wordt) of binnenshuis ('kamerpijn'), zijn slapeloosheden ('m'n ogen deden zeer... mijn handen klamden lam...') en de ziekelijke Sam met zijn hoofdpijnen, zijn sadisme, zijn streken en zijn 'weke witte leed' - zij zijn toch nauwelijks personages waarmee een lezer zich graag zou willen identificeren. Alles in dit boek is even depressief. Men heeft, als men het uit heeft, ook het gevoel alsof

13