Pijpelijntjes

jacob israël de haan

van de kinderrubriek op staande voet ontslagen. Op 12 juni verscheen de rubriek met de woorden: 'Lieve kinderen. De heerjacob de Haan, die zolang uw krantje maakte en dit zo uitstekend kende (sic), zal dit in 't vervolg niet meer doen'. Op 19 juni was er helemaal geen kinderrubriek en op de 26ste kwam De Haans opvolger Joh. Vorrink met een leugentje om bestwil: "t was de vorige week dan ook zóó druk, zóó druk in Amsterdam, datje het je niet kan verbeelden'. De Haan vond de nieuwe kinderkrant 'snert' en vroeg Tak waarom hij, nu Pijpelijnjes toch zo goed als van de aardbodem verdwenen was (het is de brief waarin hij vertelt het boek voor f 550 opgekocht te hebben), waarom hij de kinderkrant nu eigenlijk niet 'rustigjes' zou mogen houden. Maar Tak was onvermurwbaar. Vorrink bleef (en informeerde al gauw naar zijn honorarium). De Haan schreef aan Van Eeden: 'Met de s.d .a.p. zal ik probeeren tot klaarheid te komen, maar als dit een partij moet zijn, die ketteren wil, dan wil ik het niet'. Dat liep op een schier eindeloos conflict uit, waar in een ander deeltje van deze kleine De Haan-bibliotheek aandacht aan besteed zal worden.

In het geheel van ellende dat de verschijning van Pijpelijntjes teweeg heeft gebracht en dat men als 'de Pijpelijntjes-affaire' pleegt aan te duiden, kan men drie elementen onderscheiden. Er is het persoonlijke aspect (Aletrino), het politieke aspect (Tak) en er is een literair-historisch aspect: de rol die Lodewijk van Deyssel in het geheel gespeeld heeft. Met literaire argumenten -was Pijpelijntjes tenslotte niet een roman, dus een kunstwerk? -hoefde De Haan bij de socialistische politicus Tak niet aan te komen. Hij deed toen een beroep op de grote Tachtiger, 'Magister' Van Deyssel, de man die in De Nieuwe Gids zo trots beweerd had dat kunst en zedelijkheid met elkaar niets hadden uit te staan. De Haan haakt daar direkt op in, in een brief van 15 juni 1904, op een toon die naar een waarschuwing klinkt: 'U vindt toch niet, dat je over 'onzedelijke' (dat zeggen ze) dingen niet

12