In Russische gevangenissen

dient jaarlijks meer dan vijf miljoen op de gevangenisarbeid (Notice blz. 46). Grote wegen en spoorwegen zijn door de gevangenen aangelegd. Een aantal gevangenissen heeft winstgevende kwekerijen van bomen en vruchten. Men kan dit alles zeer gedetailleerd in het Notice vinden. Het is opvallend, dat de gevangenissen die de regering als bijzonder goed georganiseerd opgeeft en als bijzonder winstgevend, dikwijls dezelfde gevangenissen zijn mij door gevangenen als zeer wreed vermeld: Jaris-lav, Orel, Pskov, Nicolaevsk, Wologda. Niet overal is de arbeid even intensief geregeld. In de verre gevangenissen van Siberië is aanvoer van grondstoffen en afvoer van produkten te kostbaar. Er is daar geen bevolking en geen afzet. In het geheel haalden de gevangenen in 1908 een cijfer van vijf miljoen dagen huishoudelijke arbeid. Bijna drie miljoen winstgevende dagen buiten de gevangenis: wegen, plantsoenen enz. Ruim drie miljoen dagen winstgevende arbeid in de gevangenissen (Notice 53). In 1908 waren er ongeveer gemiddeld 150 000 gevangenen, en dan is dit aantal dagen niet eens zo groot. Maar men moet rekening houden met het grote aantal zieken, die niet werken kunnen, zeker 20% of meer. Verder met het aantal feestdagen, verjaardagen van het keizerlijk huis enz. dat meer dan zeventig bedraagt. De katorgisten werken twaalf uur per dag, met een uur vrije tijd. Gelukkig, dat het aantal vrije dagen zo groot is. Een aantal gevangenissen is bekroond met goud voor inzending van handenarbeid en vruchten.* Een gedeelte van de opbrengst van de arbeid is voor de gevangenen zelf. Daarvan mogen zij een deel voor kantinewaren gebruiken. Een deel vormt hun uitgangskas. Volgens de Russische regering (Notice 7, Démenti 28) bestaat zulk een goede regeling in geen enkel ander land. Volgens het Koninklijk Besluit van 31 augustus 1886 behorende bij de Beginselenwet is dit in Nederland ook zo. Maar dat is dan een vergissing. En hoeveel is dat loon? Ik heb een politieke gevangene gesproken van even twintig jaar, veroordeeld tot levenslange katorga! Hij was nu aan het schoenmaken. Men had hem dat geleerd, omdat het verlies van een leertijd voor de regering wel opweegt bij een zo jonge gevangene tegen het voordeel van

80