In Russische gevangenissen

patronage van ontslagen gevangenen is (Notice 37 en 38). Ik wil met het voorgaande niet zeggen, dat de gegevens van Kropotkin in La terreur en Russie juist zijn, maar stellig zijn ze niet zo hyperbolisch als de regering beweert. De regering geeft als aantal zieken op: 7 à 8% (Notice 38). Dan is Schlüsselburg met 4 zieken op 1 januari 1910 (Démenti 13) haast een gezondheids-oord. Een zeer groot aantal zieken bevindt zich buiten de hospitalen in cellen. De Russische regering wijst op het geringe aantal recidivisten: 20% tegenover Engeland 36%, Frankrijk 42%, België 50% (Notice 2). Geen wonder met eindeloze katorga-straffen, zoveel ziekte, zoveel sterfte. De jongens van vijftien, zestien, zeventien jaar, die, vooral te Warschau, als politieke gevangenen zijn doodgeschoten hebben nooit meer gerecidiveerd. Wellicht zouden zij in meer misdadige landen: Frankrijk, Engeland, hun schanddaden, waaronder zelfs het lopen met of achter een rode vlag, hebben herhaald. Maar in Rusland is nu eenmaal weinig recidive.

In een van de gevangenissen zag ik een gevangene zéér ziek, stervend. Hij was veroordeeld tot vijftig jaar gevangenisstraf. Dat wil zeggen: oorspronkelijk tot 25 jaar katorga. Aangezien hij voor katorga te zwak was, had men hem gratie gegeven van de katorga en zijn straf veranderd in vijftig jaar gevangenis. Na afloop daarvan wordt hij nu ook niet naar Siberië verbannen, ik wilde de man niet in zijn sterven storen en vroeg niets. Tegen mijn vriendelijke geleider sprak ik de hoop uit, dat de gevangenisstraf op deze boef een heilzamen invloed mocht uitoefenen en dat hij niet tot recidive vervallen moge. Mijn geleider antwoordde, dat de recidive in Rusland veel lager is dan in misdadige moderne landen: Engeland, Frankrijk.

Het Notice zegt (blz. 13) dat zieken gerechtigd zijn tot bijzonder bezoek in de ziekenkamer. Ik heb honderden zieken gezien op verschillende dagen van de week, op verschillende uren van de dag. Nooit één, die bezoek had.

De Russische gevangenisartsen, voor zover zij bestaan, hebben in de vreemde een slechte naam. Volgens de regering ten onrechte (Démenti blz. 11). Ik heb enige gevangenisartsen ont-

69