In Russische gevangenissen

gezien, zelfs op hun ziekbed, zelfs zwaar zieken. Wie niet zeer ziek was moest opstaan wanneer wij binnenkwamen. Daarom óók is het moeilijk door gevangenishospitalen te gaan. En zalen vol zenuwzieken, en zalen vol bijzondere zieken, maar onder de laatsten geen politieken. De chirurgische afdelingen zijn overvol. De werktijd is te lang: twaalf uur per dag voor de katorgis-ten met één uur daartussen; het gevangenisleven ontzenuwt de aandacht, vandaar de vele verwondingen, infecties en operaties. Ook in de chirurgische afdelingen talrijke zieken met kettingen.

In het begin vroeg ik sommige zieken naar hun leeftijd en zette in mijn aantekeningen hoe oud zij geleken. Maar het is niet doenlijk aantekeningen te maken. Het kwetst de zieken. Ik vind in mijn aantekeningen dit: T! 26:50. K. En dat betekent, dat ik een zieke met tuberculose in ernstige graad gezien heb met kettingen, die 26 jaar was en minstens 50 jaar geleek.

De temperatuur in de gevangenishospitalen was tussen 22 en 26 graden reaumur, dat is 70 tot 80 graden fahrenheit. In verschillende zalen was geen drinkwater, noch iemand om het te brengen. Het beddegoed was dikwijls vuil en onvoldoende. De strokussens met gaten en langzaam aan leeg geworden van het liggen. Niet eens, maar meermalen is het voorgekomen, dat gevangenisambtenaren zelf daarover hun afkeuring uitspraken en beloofden nieuw beddegoed te laten geven. Dat is de lichtzijde van deze treurige bezoeken, al vergeet ik niet, dat een belofte nog geen daad is. De hogere ambtenaren komen naar de getuigenis van de gevangenen zelden in de zalen en cellen. Zij zelf zeggen, dat zij er veel komen. Mij is opgevallen, dat commandanten van een gevangenis of zelfs maar van een vleugel zo goed als nooit iets van een gevangene afwisten.

Ik heb hierboven opzettelijk niet bepaalde gevangenissen genoemd om niet bepaalde ambtenaren meer dan anderen te bezwaren. De gevangenishospitalen, die ik zag waren de beste. En in St. Petersburg en Moskou is de geneeskundige gevangenisdienst van rijkswege georganiseerd. Overal elders moet alles bijna geheel geregeld en betaald worden door plaatselijke particuliere comités, wier taak hoofdzakelijk, maar niet uitsluitend,

68