In Russische gevangenissen

vastgestelde tyfus, zijn dikwijls gekomen in een toestand van diepe vernedering. Mijn arme, beste kameraden: er zijn zoveel zieken.

Over de gevangenissen in kleine steden en dorpen heb ik-geen eigen oordeel. Aangezien echter alle gevangenissen in geheel Rusland wijd open staan voor vreemde rechtsgeleerden en dagbladschrijvers (Notice blz. 6; Démenti: 26) zal de Russische regering mij niet weigeren het volgend jaar gevangenissen in kleinere steden van Siberië te bezoeken.

Over de voeding van de gevangenen heb ik weinig eigen oordeel. Zij is niet bij de wet of reglement vastgesteld maar wisselt ongeveer met iedere gevangenis. Een van de oorzaken daarvan is de decentralisatie van het gevangeniswezen: staat, gouvernement en de grote invloed van plaatselijke comités, half-officieel, half particulier (Notice 36). In alle gevangenissen laat men de bezoekers van het zwarte brood eten. Dat is waardeloze ijdelheid. Op den duur is het zwarte brood niet te verteren, vooral niet voor personen, die vroeger in steden en in zekere welstand hebben geleefd. De artsen kunnen beter brood geven, maar mede met het oog op de geldmiddelen doen ze dat weinig en zeker niet veel aan de politieken, want dat zou hen verdacht maken. Het middageten is niet goed en dikwijls bedorven. De kwaliteit van de voedingsmiddelen is reeds bij aankoop vaak onvoldoende. Wees in Russische gevangenissen voorzichtig: men heeft mij eenmaal als gewone gevangeniskost het bijzonder betaalde voedsel van preventieven gegeven. Wie over het eten oordelen wil moet op etenstijd onverwacht een cel binnengaan van een gewone gevangene. Wat het Notice zegt over bijzondere rechten van politieken ten aanzien van betere voeding geldt alleen voor de lichtere vormen van vrijheidstraf. Politieken, die katorga ondergaan, hebben geen enkele bijzondere positie, evenmin als zij, die in de quartiers de correction zijn (Notice 34-35). De gevangenen kunnen tamelijk veel uit de kantine of stadswinkels laten komen: voor 10 kopeke = 12V2 ct per dag. Maar niet dagelijks: een of tweemaal per maand. Vele gevangenen achten dit eer een

65