In Russische gevangenissen

cijfers van de regering, maar vestig wel de aandacht op de cijfers van Kropotkin in La terreur en Russie. De regering geeft een verschil aan van ruim 30% tussen het aantal plaatsen en het aantal veroordeelden. Het gevolg is een onvoldoende sanitaire toestand. Van eigenlijk celsysteem is in Rusland geen sprake. Er zijn wel celgevangenissen in Petersburg en Moskou voor ongeveer duizend gevangenen ieder, maar in ’t geheel is er in de cellen plaats voor slechts 8% van alle gevangenen. De cellen worden ingenomen door administratieven, preventieven in ernstige gevallen, lastige elementen, zeer bekende politieken en verklikkers, verraders, wier waarde door de andere gevangenen is ontdekt en die op deze wijze aan haat en wraak worden onttrokken. Dikwijls zijn er in de cellen twee gevangenen. In Engeland is dat verboden: öf een óf drie. De gevangenen, die niet in de cellen verblijven, zijn gehuisvest in grote zalen, volkomen kaal en vreugdeloos, maar voldoende geventileerd. Zij werken in andere lokalen. Soms zag ik een cel, waarin touwachtig goed geweven werd. Het vertrekje was vol van grauw en scherp pluis. De gevangene moest daar ook slapen wegens gebrek aan ruimte. De cijfers, die Kropotkin geeft, zijn boven alle verbeelding verschrikkelijk. Toch houd ik hen in hoofdzaak voor waar, omdat Kropotkin geen feit geeft zonder bronvermelding. Ik houd mijn belofte aan de Russische regering gegeven en vermeld uitvoerig haar Notice en Démenti, maar raad tevens ieder aan de lezing van La terreur en Russie.

In de gevangenissen, die ik bezocht, een tiental te Petersburg, Moskou en Riga, heerste nergens bedompte lucht. In een van de gevangenissen te St. Petersburg had iedere cel een doorlopende spoelinrichting. Ik trok er vele af: niet één weigerde. Een enkele was vuil gelaten door de gevangene zelf. In andere gevangenissen is het onmisbare voorwerp bedekt met een afsluiting, die afvoer naar buiten heeft. In andere gevangenissen is in de cel zelf geheel geen gelegenheid, maar zijn zeer goede gelegenheden buiten de cel. Echter: vele gevangenen zeiden mij, dat het niet raadzaam is dikwijls verlof te vragen de cel te mogen verlaten, vooral niet des nachts. Zieke gevangenen, vooral met nog niet

64