In Russische gevangenissen

persoonlijk regime. Wet en recht bestaan niet. Naarmate men meer heersend optreedt, krijgt men meer gedaan. In de gevangenissen, die ik bezocht, waren dikwijls meer dan tweeduizend gevangenen. Daarvan kan men slechts weinigen spreken. In de celgevangenissen moet men beslist zelf de cellen aanwijzen, waarin men met de gevangenen spreken wil. Een list van de regeringsambtenaren was deze: Ze raadden mij af, bij politieken in de cel te gaan, want: ‘de politieken zijn altijd onbeschoft. Zij zullen u uitschelden en dan moeten wij hen straffen... en dat wilt u toch niet.’Jawel. Maar ik zei: ‘En dat waag ik er op.’ Niet één politieke heeft mij onaangenaam behandeld. Zij waren verheugd, dat er iemand bij hen kwam met berichten van buiten, en die naast hen zat op hun neergeklapt bed, voor wie zij niet gesnauwd werden in de militaire houding te staan, en die hun de hand reikte bij komen en gaan.

Tussen de regering en de strijdvoerende revolutionairen staat de brede massa intellectuelen, die bezwaar hebben in bepaalde takken van gouvernementsdienst te gaan en ook de revolutie niet willen steunen. Hetzij omdat zij de socialistische en anarchistische denkbeelden niet zijn toegedaan en nog niet alle hoop hebben opgegeven op een langzame liberale ontwikkeling van de regerings-instellingen. Hetzij omdat zij, mede om de wille van hun verwanten, te groot gevaar zien in het deelnemen aan een revolutionaire beweging, die toch naar hun mening geen kans van slagen heeft. Door deze mensen wordt in Rusland buitengewoon veel gewerkt en met een buitengewone liefde. De regering gaat dit tot dusver niet tegen, omdat veel energie op deze wijze een niet-gevaarlijke uitweg vindt. Vandaar, dat in Rusland in vele opzichten het particulier initiatief veel meer doet dan in andere landen. Men zoekt niet de steun van de regering. Integendeel. De verzorging van de misdadige jeugd is in Rusland voor een groot deel in handen van particuliere verenigingen en van de relatief liberale besturen van de grote steden. Het streven is de regering daarbuiten te houden. Want alles wat in handen van de tegenwoordige regering valt is redde

29