In Russische gevangenissen

wijzing van een bepaalde woonplaats. Maar niemand zorgt voor hen. Werk is er niet. Zij zijn meestal gewezen studenten of zelfs gymnasiasten. Wanneer zij niet spoedig sterven, plegen zij zelfmoord. De Russische regering zelf weet zeer goed, dat verbanning naar Siberië voor deze Kaukasiërs de dood is. Zij zegt zelf (Notice blz. i i):‘Le climat rigoureux de la Sibérie qui déprime la santé en portant atteinte à la capacité de travail de ceux qui avant leur condamnation, habitaient des climats plus doux...’

Ik heb het met mijn eigen ogen gezien: de intellectuele revolutionaire stadsbevolking wordt stil-aan stelselmatig uitgemoord. Men mishandelt de politieke gevangenen voortdurend. Maar dat is eigenlijk niet nodig. De katorga en de verbanning werken met dezelfde zekerheid als een guillotine. Alleen langzamer. Wanneer een tiende deel van hetgeen in de Russische gevangenissen en in Siberië geleden wordt, gebeurde in Peru, in de Kongo, in de Portugese koloniën, dan zouden de Engelse en de Franse bladen niet zwijgen en lijden. Maar Duitsland schijnt de Fransen iets kostbaarders te hebben ontnomen dan de Elzas en Lotharingen: hun ridderlijkheid en hun rechtsgevoel. Mijn helletocht door de Russische gevangenissen viel in dezelfde tijd als de tocht van de heer Poincaré naar St. Petersburg en Moskou.

Men kan in Rusland niet anders dan revolutionair zijn. De regering wil niet anders. Het zal duren tot de boeren begrijpen, dat zij bedrogen zijn. Dan zal de wrede bende stuiven als zand. Nu nog zijn vergaderingen van de Kadetten niet toegestaan. Een vergadering van socialisten of anarchisten, anders dan in het geheim is ondenkbaar. Een gewone, matige partij als de Oktobristen wordt gehinderd.

Het lijkt in Rusland rustiger dan het is. Het aantal grote branden is zeer groot, iedereen weet, dat zij aangestoken worden. Op de vloot heerst voortdurend onrust. Ik was in een gevangenis te St. Petersburg op de dag van de uitspraak in een proces tegen meer dan zestig matrozen ter zake van muiterij op de vloot te Kroonstad. De vonnissen waren schijnbaar niet hard. Voor sommigen alleen verbanning naar Siberië, de streek van de middelloop van Jenisseï. Voor anderen, aanleggers,

26