Nerveuze vertellingen

mijn hart ging kloppen, en ik ging in mijn kamer wat op en neer loopen. Toen was het net alsof een stem mij een verhaal voorzei. Ik hoorde het geluid niet, maar ik voelde het. Het is een gruwelijk verhaal'. Of: '(ik) liep in de kamer heen en weer. Toen hoorde ik van begin tot eind of er iemand in mij sprak, en een verhaal opzei, zoo naar, dat 'k er half dwaas van werd'. En: 'ik schrijf mijn verhalen langzaam en secuur op, zooals ik ze als 't ware hoor voorzeggen. Ik verander er niets in'. Er zit iets geheimzinnig onvrijwilligs in het scheppingsproces, soms plezierig, soms ellendig: 'mijn werk is mijn eenigste vreugde, en ik schrijf het precies op, zooals ik het hoor, al weet ik zelf heel goed, dat er onhollandsche en asyntaxi-sche woordvormen doorgaan', en: 'ik vind 't beroerd, dat zulke verhalen met de besliste gaafheid ee-ner hallucinatie in mij opkomen'. 'Wanneer ik schrijf aan mijn litterair werk, dan ben ik in een vreemden nerveuzen toestand, (...) in dien bijzonderen toestand hoor ik al die rare woorden. Ik schrijf ze op, en laat ze staan, al zou ik ze door huis- tuin- en keukenwoorden kunnen vervangen'. Het lijkt of De Haan zichzelf graag verontschuldigend voorstelt als slachtoffer van demonische inspiratie, zowel wat die 'rare woorden' als wat de inhoud van zijn werk betreft: 'Ziet u, mijne verhalen zijn gruwelijk of onzedelijk. Ik kan niet anders. Al moest ik op de plaats doodblijven', en: 'Al kon ik de hemel op de aarde verdienen, ik kan geen menschelijk werk maken'.

19