Het consult van Dr. Jozef Bueno aan het ziekbed van Prins Maurits van Oranje

colloïde carcinomen, metastaseren het minst snel (i).

Deze vorm, relatief de goedaardigste vorm van kanker, komt verreweg het meeste voor, hij omvat circa tweeënzeventig procent van alle gevallen. Het ziektebeeld is zeer variabel; nu eens overweegt de pijn, dan de dyspepsie, dan weer de anorexie, algemene prestatie en uitputting. En is facies carcinomatosa en carcinoma dolorosum. In enkele gevallen kwelt de pijn vooral des nachts ook zonder enige dyspepsie in zogenaamde atypische gevallen zonder maagklachten.

Aan het ziekbed kan nooit uitgemaakt worden of Cc primair dan wel secundair is; het primaire carcinoom hoeft immers hoegenaamd geen klinische verschijnselen te veroorzaken; hoogstens drie tot vijf procent van de gevallen zijn primair. Bij sectie stuit men dikwijls op knobbel vorm.

Er is psychische depressie, de gemoedsstemming is gestoord; verder hardnekkig dyspepsie en snel voortschrijdende vermagering en prestatie. In de meeste gevallen ontbreekt de icterus.

De primaire leverkankers geven, behalve in de lever zelf, betrekkelijk weinig metastasen in andere organen. In de regionaire lymfklieren, longen, milt en beenderstelsel kunnen zij echter voorkomen. De klinische verschijnselen van de massieve leverkanker zijn in het begin weinig karakteristiek. Over het algemeen staan vage klachten van het maagdarmkanaal op de voorgrond. De eetlust is slecht, misselijkheid en braken komen hcrhaaldelijk voor. Er ontwikkelt zich een algemene matheid. Het lichaamsgewicht daalt snel en wel sneller dan met onvoldoende voedsel-opname overeenkomt. Steeds staat men weer verbaasd, hoe groot de tumordoorzaaiing van het oorgaan kan zijn, zonder dat van een klinisch duidelijke icterus sprake is. De ontlasting is normaal van kleur, de urine bevat urobilinogeen. Men zal bij een ziektegeval

i. P. K. Pel, Ziekten van de lever en gulwegen en van het poortader-stelsel (Haarlem, 1908), p. 151.

33