Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

12 De spanning stijgt

Het aantal abonnees van het Algemeen Handelsblad daalde in 1940 sterk. Mei kende een terugval van ongeveer 20% tot ruim 48 000; een maand later waren het er nauwelijks 40 000 meer. Toch zou in de loop van dat jaar het aantal weer gaan stijgen. Hieraan lagen twee oorzaken ten grondslag. In de eerste plaats was er de enthousiaste en openlijke steun die hoofdredacteur Von Balluseck in zijn artikelen in het Handelsblad gaf aan de net opgerichte Nederlandsche Unie. In de tweede plaats was in de maanden na mei 1940 van een grootschalige ‘verduit-sing’ van de krant nog geen sprake en probeerde het Handelsblad in de berichtgeving, op allerlei slinkse wijzen, de Duitse autoriteiten te dwarsbomen. Messer: ‘De stemming bij de hele krant was over het algemeen fel anti-Duits. De lezers hadden in de gaten dat we iets deden op dat gebied. We drukten legerberichten weg naar een onopvallende plaats, of braken berichten gewoon halverwege af. Dat deden we dus wel, een soort stil verzet. De bezetters hadden dat op een gegeven ogenblik toch door en het Handelsblad kreeg daar problemen mee. We hadden constant ellende met de nacensuur. Het was de hoofdredactie die de klappen probeerde op te vangen en ons probeerde af te schermen, maar uiteindelijk liep het te veel uit de hand en werden ons de duimschroeven veel strakker aangedraaid.’

De Duitse Sicherheitsdienst en de Presse-Abteilung in Den Haag hielden het Algemeen Handelsblad nauwlettend in het oog. In de zogenaamde Meldungen aus den Niederlanden, door de SD samengestelde verslagen over de sfeer en stemming in Nederland, werd zeer regelmatig melding gemaakt van ongewenste publikaties en uitlatingen in de Nederlandse kranten. Zo rapporteerden de Meldungen in november 1940 over het Handelsblad'. ‘Als uitgesproken vertegenwoordiger van een anti-Duitse houding en een voorvechter van de Unie, verschijnt het Algemeen Handelsblad. Met zichtbare vreugde wordt al het nieuws naar voren gebracht, dat voor Duitsland niet al te gunstig is, terwijl positieve berichten zoveel mogelijk weggestopt gepubliceerd worden.’ In februari 1941 was het wederom raak: ‘Grote dagbladen zoals het Handelsblad voelen zich opnieuw aangemoedigd, in hun politieke berichtgeving de verdekte Duitsvijandige houding weer op te nemen.’ Zelfs werden in de Meldungen de namen van ‘slechte’ joodse Handelsblad-

100