Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

keerde snel weer. Als er ooit in de geschiedenis van Nederland een moment is geweest dat de kranten belangrijk waren, dan was het wel op die eerste oorlogsdag. Het Handelsblad kwam ’s middags natuurlijk normaal uit, met die grote kop ‘Nederland in oorlog met Duitsland’ en de proclamatie van de Koningin, gedrukt in een extra grote, vette letter. ’

Uit de combinatie van diverse verhalen en gegevens valt op te maken dat Philip Mechanicus direct na de Duitse inval bij het Handelsblad wegbleef. Verschillende getuigen verklaarden dat hij zich in die moeilijke dagen niet of nauwelijks nog op de burelen van het Handelsblad liet zien. Ward Messer: ‘Bijna alle joodse redacteuren bleven thuis, op onze afdeling dus Mechanicus en Aletrino. Wij begrepen dat wel. Na een tijdje kwam Aletrino weer terug, om zijn werk te doen, zolang dat nog kon. Mechanicus zagen we niet meer. Naar mijn idee schreef hij, direct na de bezetting, ook geen dagelijkse overzichten meer. Ik vermoed dat de directie van het Handelsblad het verstandiger vond dat hij de krant voorlopig zou mijden. Ik weet wel dat hij zich onmiddellijk zwaar bedreigd voelde en dat natuurlijk ook was.’ Han de Groot vertelde over de eerste dagen na de bezetting: ‘Mechanicus kwam nauwelijks meer op de krant; hij stopte met zijn politieke overzichten. Later is hij nog wel wat andere dingen voor ons gaan doen. Hij kwam dan alleen om zijn bijdrage in te leveren en bleef een korte tijd met wat collega’s praten, maar lang duurde dat nooit. ’ En Messer: ‘Eigenlijk hadden we dus ook geen chef van de afdeling meer; de dagelijkse gang van zaken werd door de andere redacteuren geregeld. De ouderdom regeerde bij ons. ’

Waarschijnlijk heeft de Handelsblad-directie direct na de Duitse inval besloten om Mechanicus bij de krant weg te houden. Dit moet zijn gebeurd op of rond de iode mei, na onderling overleg tussen de directeuren Planten en Boskamp, hoofdredacteur Von Balluseck en Mechanicus zelf. Mechanicus had als politiek commentator vier jaar lang de opkomst van nazi-Duitsland in het Handelsblad op kritische toon beschreven. Hij nam, wat zijn politieke kennis betreft, een sleutelpositie in op de krant. Dat maakte hem kwetsbaar, zeker gezien zijn joodse afkomst. De directie achtte het, uit oogpunt van Mechanicus’ veiligheid, en ook in het belang van het Handelsblad zelf, beter om hem als politiek commentator van zijn functie te ontheffen. Mechanicus zal het besluit om hem op non-actief te zetten, niet makkelijk hebben geaccepteerd. Met zijn afkeer van de Duitse vijand moet hij het als een vanzelfsprekende plicht hebben gevoeld zo lang mogelijk door te schrijven. Zijn krant besliste anders.

94