Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

8 Mechanicus als chef Buitenland

Op 2 augustus 1934 overleed de Duitse president, maarschalk Von Hindenburg. Zijn dood gaf Hitler de gelegenheid de beide functies van kanselier en president in zijn persoon te verenigen. Hij werd in augustus 1934 met overweldigende meerderheid aangewezen als Fiihrer van het Duitse Rijk. Philip Mechanicus richtte zijn journalistieke aandacht in deze tijd steeds nadrukkelijker op nazi-Duitsland. Op 5 augustus 1934 schreef hij over de dood van Von Hindenburg en de verdere verwikkelingen in Duitsland een brief aan Annie Jonkman. Zijn gevoelens waren direct duidelijk: ‘Ik ben blij dat het eind deze week is, want ik kan mij niet herinneren dat ik zulke gespannen veertien dagen heb beleefd sedert lange tijd. Het deed mij soms een beetje denken aan mijn Indische tijd, die ook rijk was aan spannende en vergende tijden. Het meest verbijsterende van alles is, dat Hitler zich uitroept tot president, of Fiihrer van de Duitse staat. Een stout stukje absolutistische politiek, waarvan men niet weet, wat meer verbazing wekt: de waanzin of de tactloosheid. Want ik houd het er voor, dat op het ogenblik in Duitsland de waanzin regeert, het brein van een machtswellusteling, die niet meer gemeten kan worden met de maatstaf van het normale. Zoals onze hele tijd er een is van de waanzin. Daarover zou ik nog wel wat kunnen schrijven.’

In 1935 behaalde Hitler een groot succes. Bij het zogenaamde Saar-refe-rendum stemden de bewoners van dit gebied vóór aansluiting bij Duitsland. Het Saar-gebied, dat na de Eerste Wereldoorlog tot mandaatgebied van de Volkenbond was verklaard, werd daarmee weer Duits en keerde Heim ins Reich. Mechanicus versloeg dit plebisciet voor het Handelsblad; eind 1934 reisde hij naar Saarbrücken. Hier maakte hij in de praktijk de massahysterie van het nationaal-socialisme mee. Ondanks dat het referendum onder toezicht van neutrale waarnemers werd uitgevoerd, waren de spanningen en intimidaties in die weken schering en inslag. Mechanicus beschreef de angstige sfeer van deze volksstemming, die zou beslissen over de politieke en economische toekomst van het gebied en zijn bewoners. Diverse keren wees hij op de druk die door de nationaal-socialisten op de bevolking van het Saar-gebied werd uitgeoefend om bij het referendum pro-Hitler te kiezen: ‘De poli

68