Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Duitsers: Wat wordt er van onze kinderen?’ schreef hij op 22 mei aan Annie Jonkman.

In zijn reisverhalen vroeg Mechanicus zich regelmatig af in hoeverre de Palestijnse gemeenschap in staat zou zijn uit te groeien tot een uniforme nationale samenleving, waarin nieuwe en oude waarden zich in goede harmonie met elkaar zouden kunnen mengen.

Treffend was zijn beschrijving van de onderlinge irritatie tussen de Duitse en andere joden: een probleem dat zich ook tijdens de Tweede Wereldoorlog in de concentratiekampen zou voordoen: ‘De Oosteuro-pese joden zien hen een beetje met de nek aan. De Duitsers brengen een zekere traditionele hooghartigheid mee van: Wij Duitsers zijn toch anders dan jullie: mehrwertig. Zij komen grotendeels niet als overtuigde zionisten naar Palestina, doch als mensen, die een veilig toevluchtsoord zoeken. Daaraan ontleent een hatelijke Witz zijn oorsprong. Men zou de Duitse immigranten bij hun aankomst vragen: Kommen Sie aus Deutschland, oderaus Überzeugungl (...) De gemeenzame, weinig individualistische en weinig eisende Oosteuropese joden, hoezeer ook begaan met het lot der Duitse joden, kunnen de arrogantie en halfslachtigheid der Duitsers moeilijk aanvaarden.’

Mechanicus ervoer Jeruzalem als ‘het centrum van de Zionistische beweging.’ Hij signaleerde hartroerende rituelen bij de Klaagmuur en over het platteland vermeldde hij enthousiast de ontwikkeling van ‘moeras tot bouwland’: ‘De joodse kolonisten hebben het land als het ware met de toverstaf aangeraakt en de verstarring, waarin Palestina eeuwenlang gevangen zat, gebroken.’ In zijn artikelenreeks wijdde Mechanicus ruime aandacht aan de geschiedenis van het zionisme, de politiek van Herzl en de ontwikkeling van de kolonisatiegedachte. Hij verhaalde van de Russische studenten, die in 1882 als eenvoudige landarbeiders naar Palestina trokken om daar de eerste steen van het zionisme te leggen, waarop de latere generaties konden voortbouwen. Hij meldde de financiële steun van de filantroop baron Edmond de Rothschild bij de aanleg van de eerste wijngaarden; eveneens beschreef hij de opkomst van de Palestine Jewish Colonisation Associa-tion en het Joods Nationaal Fonds, die de filantropische gedachte inruilden voor de meer zakelijke.

Uitgebreid stond Mechanicus, in diverse Reisschetsen, stil bij de groeiende vijandschap tussen de joden en de Arabieren. Voorts ging hij in op de discussie omtrent de aantallen joden die jaarlijks naar Palestina ‘mochten’ emigreren. Rond 1933 waren dat er zo’n 2000 per maand.

63