Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

rust met elkaar samen, maar dit bleek slechts de stilte voor de storm te zijn. Juist in deze jaren kwamen langzaam de eerste schermutselingen tussen de beide partijen op gang en de broeierige sfeer die hieraan voorafging, klonk menigmaal door in de artikelen en brieven die Mechanicus aan Palestina en de joodse kwestie wijdde. Tijdens deze tocht schreef hij, net zoals op zijn Rusland-reizen, privé een aantal brieven aan Annie Jonkman in Amsterdam, waarvan er zes bewaard zijn gebleven.

Mechanicus reisde begin mei 1933 per trein naar Triest in Italië. Hier scheepte hij zich in aan boord van de Italia. Via Brindisi en Larnaka op Cyprus, voer hij naar Palestina. Al tijdens de reis begon Mechanicus met zijn observaties. Zijn eerste Reisschets voor het Handelsblad meldde: ‘De passagiersbevolking bestaat uitsluitend uit joden, op weg naar Palestina. De meeste passagiers zijn toeristen en gaan op verkenning, velen in de hoop dat als zij eenmaal Palestijnse grond onder de voeten hebben, zij wel hier of daar een plaats zullen vinden. De golf van antisemitisme, die sedert de revolutie van Hitler ook in andere landen van Europa haar invloed doet gelden, geeft de trek van reizigers naar Palestina plotseling een nieuwe prikkel.’ In een brief aan Annie Jonkman vertelde hij hoe zijn medepassagiers hun rampspoed in Duitsland opvatten: ‘Niet verbitterd, doch met de glimlach van de mens, die weet dat tenslotte toch rechtvaardigheid heerst, en dat ook Hitler niet aan zijn lot ontkomt.’ Aansluitend refereerde hij aan zijn lectuur onderweg: ‘Je moet Jeremia eens opslaan en zien wat voor merkwaardige dingen hij daar zegt over de herrijzenis van het joodse volk.’

Mechanicus arriveerde op 8 mei 1933 in de haven van Jaffa, waar hij door de douaneautoriteiten aan een scherpe controle werd onderworpen. Zijn pas droeg ‘onbeschaamd’ veel Sovjet-stempels, hetgeen de nodige achterdocht teweegbracht. Op 9 mei, nauwelijks één dag ‘veilig en wel’ in het Heilige Land, liet hij Annie Jonkman weten ‘de neus al vol Oriënt’ te hebben.

Op de kade besloot hij direct door te reizen naar Tel Aviv, dat aan Jaffa grenst. Deze stad was ruim 25 jaar eerder door enkele tientallen kolonisten met geleend geld gesticht. ‘Men staat hier voor een verbazingwekkend verschijnsel in Palestina,’ schreef Mechanicus in zijn vierde Reisschets. ‘Vlak aan de grenzen van het nauwe, morsige Arabische Jaffa strekt zich een nieuwe, moderne Europese stad uit. Tel Aviv is uit de grond gesprongen; de snelheid van zijn ontwikkeling maakt een Amerikaanse indruk.’ Hij noemde Tel Aviv de ‘smeltkroes van een nieuwe nationale eenheid’.

61