Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Mechanicus bleef de Russische autoriteiten bekritiseren. Met enkele functionarissen was hij in staat openhartig te praten. ‘Er zit vaak nog te veel dogmatiek bij de Russen, die te veel hun theoretische stellingen verdedigen en te weinig de praktijk als uitgangspunt kiezen,’ schreef hij op 3 oktober 1932. Een week daarvoor maakte hij een twee dagen durende bootreis over de Zwarte Zee naar Jalta. Hij was aan boord de enige buitenlander, zodat hij nogal wat aandacht trok. ‘Aan één stuk door heb ik de, vaak zeer naïeve, vragen der Russen moeten beantwoorden, of hun min of meer ironische opmerkingen over het kapitalisme moeten slikken, hetgeen ik natuurlijk lachende deed. Zij zagen in mij de wrijfpaal, waartegen zij hun huid konden schuren.’

Zijn laatste trip, in 1934, maakte Mechanicus niet per trein, maar per vliegtuig, van Amsterdam via Berlijn naar Moskou. Op een ansichtkaart aan zijn dochter Ruth schreef hij dat de vliegtocht van Berlijn naar Moskou twaalf uur had geduurd. ‘In Königsberg moest ik van een grote Duitse vliegmachine overstappen in een kleine Russische, die erg heeft geschommeld. Eén van Paps fototoestellen is gestolen en hij is ook door de politie gearresteerd en meegenomen, omdat hij een foto maakte ergens waar het niet mocht.’ Deze tegenslagen waren tekenend voor de Russische entourage en het vermoeiende reizen, die hem in toenemende mate gingen tegenstaan. ‘Ik verlang er hard naar, nu eens niet voor het journalistieke werk te hoeven reizen,’ verzuchtte hij. Deze persoonlijke afkeer liep parallel met de groeiende, scherpe toon in zijn Reisschetsen. ‘Ik heb een harde tournee achter de rug van niet anders dan lange nachtelijke treinreizen en haast even lange autotochten door de steppen om die vermaledijde landbouworganisaties te bekijken, die mijn leven beginnen te vergallen,’ meldde hij vanuit Charkov. In oktober reisde hij via Stockholm naar Nederland terug, waarmee hij zijn laatste bezoek aan Rusland afsloot.

Over zijn derde en vierde reis naar Rusland schreef Mechanicus wederom enkele tientallen Reisschetsen, die het Handelsblad tot in het voorjaar van 1935 met veel succes publiceerde. Hij deed hierin niet uitsluitend verslag van de Russische politiek, maar tevens van al het moois dat hij had gezien. Mechanicus was een groot liefhebber van de Russische cultuur, architectuur, natuur en museumschatten. ‘Buiten en behalve het bolsjewisme, is er ook nog Rusland zélf,’ beaamde hij.

Collega Tops Lefebvre-van Bellen vertelde dat Mechanicus na zijn reizen ‘overliep’ van ervaringen en avonturen. ‘Die moesten er allemaal eerst uit, via zijn artikelen voor de krant. In mijn herinnering ging

56