Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

ook thuis, vele weken aan het verwerken van zijn indrukken en ervaringen. In de avondeditie van 5 oktober 1929 verscheen zijn eerste artikel van een serie verhalen, onder de verzamelnaam Russische Reisbeelden. Hij stelde zich in deze reeks artikelen vrij mild op ten opzichte van Sta-lins harde, communistische wijze van regeren. Op voorhand hadden sommige critici er al achterdochtig op gewezen, dat de begeleiders van de communistische Woks ongetwijfeld zouden verhinderen dat het reisgezelschap eventuele misstanden met eigen ogen waar kon nemen. Mechanicus zélf ontkende ten stelligste in zijn vrijheid te zijn beknot: ‘Wij zijn geen onverdeelde bewonderaars van het politieke systeem der Sovjet-regering en wij kunnen natuurlijk ook niet instaan voor wat wij niet zagen; maar wij moeten toch onomwonden zeggen dat wij de morele overtuiging hebben gekregen, dat wat wij aan instellingen gezien hebben niet op zichzelf staat, doch deel uitmaakt van een algemeen systeem.’

Opmerkelijk was echter dat enkele leden van het reisgezelschap wel degelijk een sterke politieke band met Rusland hadden. De secretaris van het Genootschap Nederland-Nieuw Rusland, Apie Prins, had zich ten doel gesteld in Nederland ‘de Sovjet-cultuur bekend’ te maken. Prins was tevens vertegenwoordiger van het Russische reisbureau In-tourist. Henri Pieck schreef over de tocht het boek Zwart en wit uit het roode Rusland, gepubliceerd in 1930. Dit uitvoerige reisverslag gaf een positief beeld van de ontwikkelingen in de Sovjet-Unie. Zeer interessant in het boek zijn de foto’s die Pieck zelf maakte. Voorts beschreef zijn verhaal nauwkeurig het verloop van de studiereis, waardoor ook de route die Mechanicus volgde, kan worden gereconstrueerd.

De journalist Igor Cornelissen onthulde in zijn boek De gpoe op de Overtoom dat Henri Pieck en zijn vrouw Bernie in latere jaren voor de Russische inlichtingendienst hebben gewerkt en actief betrokken waren bij spionage voor de Sovjet-Unie. De kiem voor deze samenwerking werd mogelijk al tijdens deze reis door Rusland gelegd, ook al omdat Pieck het laatste deel van de rondreis gescheiden van het gezelschap aflegde. Terwijl de groep naar Leningrad reisde, verbleef Pieck o.a. in Charkov. Hij ging op eigen gelegenheid naar Nederland terug.

Van Pieck was bekend dat hij probeerde Nederlanders voor de ‘Sovjet-zaak’ te winnen. Tot de mensen die door hem werden benaderd, behoorden ook journalisten. Of Philip Mechanicus onder deze groep ‘gegadigden’ viel, is niet bekend. Mocht Pieck hebben getracht hem tot het communisme te bekeren, dan zal hij geen succes hebben gehad.

5i