Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Het is hetzelfde beeld, dat sommige arme Javaanse dessa’s vertonen, legt één van ons gezelschap uit, die Java kent.’ Pi eek doelde met deze persoon op Mechanicus, die in zijn Indische tijd immers drie jaar op Java had gewoond.

Bij Njegoroloje, een grensstation tussen Warschau en Moskou, betrad de groep de Russische bodem. Van hieruit reisde men verder het land in. Gedurende een maand bezochten zij talrijke ‘brandpunten van het politieke en culturele leven’ van Rusland, zoals Mechanicus het noemde: Moskou, Leningrad, Saratov, Kazan, de Russische akkers van het Wolga-gebied en de - destijd - beroemde jaarmarkt in Nizjni-Nov-gorod, waar de volken uit het Oosten met de Russen handel dreven.

Eind augustus werd een driedaagse tocht op de Wolga gemaakt met het schip de Karl Marx. De reis voerde van Nizjni-Novgorod, via Kazan en Samara naar Saratov, waarna per trein de terugtocht naar Moskou volgde.

Dr. Berlage hield op 6 september een lezing voor de architecten van Moskou, in het gebouw van het Centraal Comité voor de Verbetering van de Positie der Russische Geleerden. Het volledige reisgezelschap was erbij aanwezig; ook Mechanicus, die over deze bijeenkomst als ‘bijzonder correspondent’ vanuit Moskou een artikel voor het Handelsblad samenstelde. ‘De voordracht was een beschouwing over het verband tussen bouwkunst en samenleving. Zij maakte grote indruk op de aanwezigen, evenals de lantaarnplaatjes, die van de ontwikkeling van de Hollandsche bouwkunst een duidelijk beeld gaven,’ schreef hij. Mechanicus maakte voorts melding van het feit dat professor Frijda een ‘vlot uitgesproken speechje’ hield, waarin deze stelde ‘dat in Nederland vele legenden over Rusland de ronde doen, waaraan hijzelf ook schuldig stond, doch dat hij gaarne zou medewerken om deze bij zijn terugkomst te bestrijden.’

De Tribune, die het artikel van Mechanicus integraal overnam, voegde aan Frijda’s bekentenis in haar voorpaginacommentaar van 13 september toe: ‘Voor de redactie van het Handelsblad en het meerendeel harer lezers, legt het “oordeel” van allerlei onbekende grootheden - ja zelfs van obscure individuen - meer gewicht in de schaal als het over Sovjet-Rusland gaat, dan het oordeel van ter zake bevoegden, dat altijd gunstig luidt, zoals we herhaaldelijk hebben geconstateerd.’

In de derde week van september reisden de leden van het Genootschap vanuit Leningrad per schip via de Oostzee naar Nederland terug. Na terugkomst in Nederland besteedde Mechanicus op de redactie en

50