Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

kele broers en andere familieleden; hijzelf komt er niet op voor. Ik pak mijn eerder geschreven papiertje en wijs op de naam Philip. Naar hem ben ik immers op zoek, probeer ik de dame uit te leggen. ‘Nichts, nichts, kein Philip,’ zegt ze geïrriteerd. Ze pakt de kaart uit mijn handen en loopt weg.

Birkenau oogt heel anders dan Auschwitz. Auschwitz was kleiner; het bestond uit een dertigtal grote, rood-bruine, stenen gebouwen, de zogenaamde Blocks. Vóór de oorlog had Auschwitz i dienst gedaan als kazerne van de Poolse cavalerie. Ofschoon Auschwitz het symbool werd van de jodenvernietiging, beantwoordt de aanblik van het kamp niet direct aan dit beeld. Het nevenkamp Birkenau doet dat wel. Ik zie prikkeldraad, wachttorens en, over het reusachtige terrein verspreid, vele tientallen barakken. De meeste zijn van steen, sommige van hout.

Het complex bestond uit verschillende, kleinere kampen. Er was een speciaal kamp voor vrouwen, een quarantainekamp, een kamp voor families die eerder in Theresienstadt hadden gezeten, een kamp voor zigeuners, een ziekenhuiskamp en een groot gedeelte, Mexico geheten, dat voor uitbreiding van het kampterrein was voorbestemd, maar dat nooit is afgebouwd. Op ‘drukke’ tijden werd Birkenau bevolkt door tussen de 100 ooo en 140 000 gevangenen.

Ik loop over de lange, rechte, geasfalteerde Lagerstrasse die Birkenau doormidden snijdt. Westerbork had ook een dergelijke hoofdweg, dwars door het kamp. De Kalverstraat of Boulevard des Misères werd hij in kamptaal genoemd. De weg in Birkenau is soortgelijk, maar veel langer en breder. In het gras staan bordjes met pijlen: Sightseeing route staat erop vermeld. Rechts van mij liggen de spoorrails, die van het station in Oswiegim werden doorgetrokken tot in Birkenau. De transporttreinen reden het kamp binnen en stopten halverwege. De inzittenden stapten uit, gaven hun bagage af en werden op het perron - de Neue Rampe - geselecteerd door een groepje ss’ers, onder wie meestal enkele artsen, die de selectie routinematig afhandelden. Joseph Mengele had daarbij de leiding. Met een simpele handbeweging werd over het lot van miljoenen beslist. De meeste vrouwen en kinderen gingen direct de gaskamers in. Het vonnis kon snel worden uitgevoerd; de vier grote crematoria stonden op nog geen driehonderd meter afstand.

Wie naar de andere rij werd gestuurd, had geluk. Dit gebaar betekende een kortstondige verlenging van het leven. Deze mensen, veelal de sterkere mannen en vrouwen, verbleven nog enige tijd in de barakken,

²33