Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

gens vandaan gehaald hebben,’ zei hij peinzend. ‘Ik neem aan dat hij mentaal was geknakt; hij had gehoopt op vrijheid, maar besefte dat dit niet het geval zou zijn, en ik denk dat Mechanicus geestelijk op was, na alle ellende die hij had meegemaakt.’

Nog geen 24 uur later, op maandag 9 oktober 1944, werden in de ochtenduren de mensen voor het transport verzameld. Op de grote appèlplaats van het kamp stonden vrachtauto’s klaar om de groep naar het station te vervoeren. Abel Herzberg schreef in zijn dagboek: ‘Er is vanochtend afscheid genomen. Met dezelfde rust en dezelfde trots als in Westerbork zijn de mensen weggegaan. De vrouwen hebben elkaar gekust, de mannen wensten elkander kracht. Een ieder hielp met het inpakken der bagage en het versjouwen daarvan naar de appèlplaats. Wellicht een overbodige laatste hulp. Wellicht ontvangen ze hun bagage nooit.’ En: ‘Men zal het leven nauwelijks kennen als men niet meegemaakt heeft, wat wij vanochtend hebben meegemaakt: het transport van 120 joden uit deze misère naar een andere misère waarvan niets [anders] bekend is dan dat ze groter is dan de onze.’

Julie Bial-Spitz was deze ochtend op de appèlplaats aanwezig om afscheid te nemen van haar zieke kennis Lodewijk Polak, die leed aan een infectieziekte. Tot haar verbazing bemerkte ze, dat Mechanicus óók tot de gedeporteerden behoorde. Ze vertelde: ‘Ik was hem maandenlang uit het oog verloren, tot ik hem bij dat transport weer zag. Ik ging naar hem toe en vroeg: Wat doe jij nou hier? Mechanicus keek me aan en zei zoiets als: Ik dacht er eerder uit te kunnen komen, dus leek het mij goed om dit te doen. Wij wisten inmiddels dat deze groep niet vrijkwam, maar naar een ander kamp zou worden gebracht. Bij ons circuleerden de namen van Buchenwald en Sachsenhausen.’

Volgens Louis Tas zou later blijken dat de kampautoriteiten moedwillig een schifting hadden aangebracht onder de grote groep Nederlanders in het Sternlager. ‘Ze zijn er ingeluisd, dat is duidelijk. Ze hadden zich zogenaamd zelf aangemeld, om de aandacht op hun bijzondere status te vestigen. Daarmee waren ze brutaal geweest. Officieel heette het dan ook, dat de gedeporteerden waren af gevoerd wegens Be-hördenbeldstigung, ofwel het lastigvallen van autoriteiten...’

De gedeporteerden maakten bij het afscheid een zeer ontgoochelde indruk. Abel Herzberg merkte op dat de ss hun probeerde wijs te maken dat de groep naar een Internierungslager, een Ilag, in Beieren zou gaan: ‘Maar niemand geloofde hen.’ Nadat de mensen en hun bagage

227