Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Ruim een maand bleef het stil rond Mechanicus’ Sperre-problemen, en kon hij zich in betrekkelijke rust wijden aan andere zaken. Op donderdag 13 januari 1944 kwam de deportatiedreiging echter wederom in volle hevigheid op hem af: ‘De commandant bereidt een transport voor naar Theresienstadt. Ook ik kom voor het transport in aanmerking. Van Schlesinger desgevraagd ten antwoord gekregen: Ik kan niets voor u doen tot mijn spijt.’ De persoonlijke bescherming van Kurt Schlesinger behoorde tot het verleden. Wanhopig zocht Mechanicus naar een oplossing. Hij werd daarbij onvoorzichtig; via een bevriende arts liet hij aan dr. Spanier vragen of hij weer in het ziekenhuis kon worden opgenomen. Spanier weigerde resoluut en antwoordde dat Mechanicus niet ziekelijk was en dat ‘de strengheid van de Duitse autoriteiten het niet toeliet (...) te simuleren; dat zou te doorzichtig zijn.’

Mechanicus wendde zich tot mr. Kotting, van wie hij al vier weken niets had gehoord en verzocht hem om een duidelijke verklaring dat zijn zogenaamde ‘ariseringszaak’ via Calmeijer in behandeling was. Tevens benaderde hij Friedrich Weinreb. ‘Hij heeft mij verzekerd dat ik ook op de lijst voorkom, maar op mijn vraag, wat ik zou moeten doen als ik voor de keuze werd gesteld: Theresienstadt of Weinreb, gaf hij mij het advies: Theresienstadt. Daaruit kan men afleiden, dat Weinreb maar weinig vertrouwen heeft in zijn lijst,’ schreef Mechanicus.

Op zaterdag 15 januari kreeg hij de officiële mededeling zich gereed te houden voor vertrek naar het buitenland: ‘Laut Entscheidung Lagerkommandantur sind Sie für den folgenden Theresienstadt-Transport vorgesehen’. Dit transport zou drie dagen later vertrekken. Mechanicus kwam snel in actie: ‘Onmiddellijk de koeriers van de oude Joodse Raad geënterd om haast te maken met mijn zaak en mr. Kotting duidelijk te maken, dat ik dringend behoefte heb aan een authentieke verklaring (...) Ik wil niet naar Theresienstadt. Een vriend gebruikte het volgende beeld: Theresienstadt is het neusje van de zalm; maar de zalm stinkt...’

De verdere gebeurtenissen rond Mechanicus werden vanaf dit moment beïnvloed door een ontwikkeling, waarvan hij in zijn originele dag-boekschriften vanaf 16 januari 1944 uitgebreid melding maakte. Deze onverwachte wending had alles te maken met een vrouwelijke kampbewoner, die Mechanicus reeds enige maanden eerder had leren kennen.

Deze vrouw in kwestie was de journaliste Annemarie van den Bergh-Riess, een goede vriendin van Etty Hillesum. Annemarie was in Duitsland geboren en werkte als correspondente voor een Duitse krant te Pa

197