Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

de talrijke industrieën in Westerbork. Mechanicus probeerde hieraan op allerlei manieren te ontkomen. Een tijdlang wist hij zich te drukken en deed hij hetgeen hij als zijn eigenlijke taak in het kamp zag: schrijven. Aan Jo Heinsius meldde hij in augustus 1943: ‘Totnogtoe ben ik niet aan het werk gezet en vind daardoor gelegenheid om mij te bewegen en mensen en verhoudingen te leren kennen.’

Met het dwalen door het kamp vulde hij zijn dagen, totdat hij begin augustus werd betrokken bij pogingen om de relatie tussen de Nederlandse en Duitse joden in het kamp te verbeteren. Met dit ‘project’ kon hij zich tot half oktober 1943 bezighouden. Tussen de bedrijven door bleef hij zijn uitgebreide dagboekaantekeningen maken. Op 5 oktober noteerde hij hierover: ‘Intussen leef ik hier in mijn oude stijl: als journalist, ga het kamp rond, zit in alle hoeken en gaten, spreek met mensen, en houd mijn dagboek geregeld bij.’

Over deze activiteiten merkte hij vervolgens op: ‘Het antwoord op de vraag: Wat doet u eigenlijk, is niet zo eenvoudig. Meestal maak ik mij er met een grapje af: Van alles en nog wat! of: Ik werk in opdracht. Niemand begrijpt dat, men kijkt me verwonderd aan, maar vraagt niet verder. Ik kan toch niet tegen iedereen zeggen: Ik schrijf een dagboek, dan was dat al gauw op de Kommandantur bekend en liep ik kans ter verantwoording te worden geroepen. Wat gevaarlijk is. Dagboeken schrijven is hier verboden (...) Totnogtoe schijnt de Obersturmführer [Gemmeker] niets gehoord te hebben omtrent mijn clandestiene werkzaamheid. Slechts een klein aantal ingewijden weet ervan af, maar die houden ook niet allen hun mond dicht.’

Naarmate de tijd vorderde, kregen steeds meer kampbewoners in de gaten dat hij ogenschijnlijk weinig deed, behalve schrijven. ‘Het verhaal loopt in het kamp dat ik met toestemming van de Obersturmführer een roman over Westerbork schrijf en dat ik de commandant iedere dag een hoofdstuk moet voorlezen,’ noteerde hij op 24 juli 1943. Soms kwam hij met zijn dagboekschrijverij in het nauw, als mensen hem hierover vragen stelden: ‘Schrijft u een dagboek? Schrijft u een boek over Westerbork? Een kluitje mensen komt aan tafel zitten: veel en luid gekwek, stevig heen en weer geschud van de gammele tafel. Schrijven onmogelijk. Waar moet ik me afzonderen, waar vind ik privacy? Zo gaat het de gehele dag door.’

Er waren er meer die met argusogen de verrichtingen van Mechanicus volgden; het werd regelmatig tégen hem gebruikt. Op 17 augustus beet iemand hem toe: ‘U voert verdomme de hele dag niets uit. Ik heb mijn ogen niet in mijn zak (...) U hebt de tijd, ik niet.’

172