Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Mechanicus, die Weinreb persoonlijk kende, had in juni nog geen duidelijke bemoeienissen met hem. Later, toen er sprake was van Wein-rebs tweede lijst, zou dat veranderen.

Begin juli kreeg Mechanicus uit Amsterdam, waar met name Annie Jonkman en Handelsblad-directeur mr. Planten zich voor zijn welzijn beijverden, het bericht dat pogingen werden ondernomen om hem op de Puttkammer-lijst geplaatst te krijgen. Puttkammer was een Duitse procuratiehouder bij een van de Amsterdamse kantoren van de Rotterdamse Bankvereniging. Reeds vóór 1940 stond hij in contact met Duitse joden die wensten te emigreren. In de oorlog probeerden de Duitsers om via emigratie van vermogende joden, buitenlandse deviezen te verwerven. Puttkammer fungeerde hierbij als tussenpersoon, aan wie bemiddelingsgeld werd betaald. Op de Puttkammer-lijst kon men zich laten registreren als kandidaat voor emigratie, in ruil voor deviezen, geld, goud en diamanten. Hiervoor kreeg men een bewijs van inschrijving dat later, bij positieve beschikking over de aanvraag, als stempel, dus als Sperre, kon dienen. Daadwerkelijke emigratie zou echter nooit plaatsvinden.

In de zomer van 1943 kwam Mechanicus voor de tweede maal sinds zijn aankomst in Westerbork in deportatiegevaar. Op zondag 4 juli noteerde hij in zijn dagboek: ‘De transportlijst is weer in aantocht, er gaat weer een siddering door de gemoederen (...) De schrijver van dit dagboek heeft officieus aanzegging gekregen, dat hij deze keer ook op de transportlijst voorkomt. Hoogst onaangename tijding.’

Ook de familie Hillesum, die toen nog niet uit Westerbork was vertrokken, kwam voor dit transport in aanmerking. Etty schreef: ‘Mechanicus, met wie ik een sterke vriendschap in korte tijd heb gesloten, staat ook op de transportlijst, we proberen nog van alles (...) Gisteren ben ik het pad op geweest [met] Mechanicus. Wat ik nu precies gedaan heb, weet ik zelf niet goed, ik was bij allerlei instanties.’ Na een intensieve lobby van diverse relaties, kwam Etty later die middag bij Mechanicus terug met de mededeling dat het ‘voor negentig procent in orde’ was. ‘Het is een wonderlijke wereld,’ schreef ze. ‘Ik begrijp er niets van. Ik heb nooit geweten dat er zulke krachten hier bestaan.’ Zij doelde hiermee op de bemoeienissen van een zekere Trottel, een ‘oud heertje met een puntbaardje,’ dat deze middag voor de eerste maal het pad van Mechanicus kruiste. Trottel was de schoonvader van een van de vele kampvrienden van Mechanicus. Om onduidelijke redenen had hij het op zich genomen om voor hem bij Oberdienstleiter Schlesinger

168