Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Het kampleven hield óók in dat Mechanicus werd geconfronteerd met de dagelijkse problemen van Westerbork. Het gebrek aan eten was voor iedereen een constante bron van zorg. Ook voor Mechanicus, ofschoon de voedselpakketten die hij kreeg toegestuurd een ruime aanvulling op zijn dagelijkse rantsoen betekenden. Zijn notities over eten zijn talrijk. Soms tekende hij een vermakelijke dialoog op, zoals deze: ‘Twee patiënten achter mij liggen al twintig minuten luidkeels de lof te zingen van schellevislevertjes en -kuitjes, moten heilbot, gerookte en verse zalm. Mijn linkerbuurman filosofeert over een ander motief: Als ik aan mijn broodje-met-pekelvlees van De Haas denk, of aan mijn broodje-halfom, dan krijg ik het water in mijn mond. Een derde: Joop, zou je geen trek hebben in een galle-met-maanzaad? Dagelijks terugkerende thema’s.’

Voorts constateerde hij: ‘De honger wordt in het kamp groter, algemeen voelbaar (...) De behoefte aan brood is primair; daarna komt die aan sigaretten. Wie sigaretten kan produceren, is een koning in zijn soort: hij kan er melk, pap, aardappels mee kopen.’

De zwarte handel tierde welig in het kamp. Sigaretten waren daarbij het belangrijkste betaalmiddel. Het waren vooral de Alte Kampinsas-sen, die met hun zaakjes handig inspeelden op de schaarste aan eten en andere goederen in het kamp: ‘Er heerst tussen de Alte Kampinsassen een levendig geldverkeer, dat voor een groot deel op de zwarte handel steunt. Geregeld worden vlees, zuivelprodukten, gevogelte en tabak van buiten aangevoerd (...) Menige vrouw heeft ook haar eigen bedrijf, bijvoorbeeld een clandestiene strijkerij, waar zij tegen woekerprijsjes de fijne was doet voor eersterangspersonen in het kamp.’ Omdat sigaretten, meestal van het merk Congsi, zo gewild waren, werden ze ook steeds schaarser. ‘Sigaretten zijn nog een zeldzaamheid. Onder de weinigen die nog roken, zijn de barakkenleiders,’ noteerde hij op 13 september 1943. Rond deze tijd betaalde men in het kamp voor een pakje sigaretten ƒ 22,50.

Mechanicus vergeleek Westerbork met zijn persoonlijke ervaringen in landen als de Sovjet-Unie: ‘Onbegrijpelijk, zoals zoveel in Westerbork onbegrijpelijk is. Voor alles staat men hier in de rij, zoals men in een communistische samenleving nu eenmaal in de rij staat. In zekere zin is het hier een communistische samenleving: allemaal gelijk, dezelfde rantsoenen, centrale keuken, allen in de rij. Voor het brood, voor de boter, voor heet water, voor de kapper, voor alles.’

162