Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

in Westerbork: ‘Ik heb hem zelf zien lopen, tussen de barakken. Ik volgde hem, als hij met de mensen praatte. Dat wil zeggen, hij praatte niet, hij nam interviews af. Hij heeft ook mij geïnterviewd. Slechts een klein aantal ingewijden wist dat Mechanicus een dagboek bijhield. Ik heb tot die ingewijden behoord...’

Behalve met intellectuele lotgenoten, kwam Mechanicus in contact met tal van andere bekende persoonlijkheden: kunstenaars, artiesten, schrijvers, zangers, zangeressen en filmsterren. Asscher van de Joodse Raad liep anoniem en verloren rond en de vermaarde voetbalverslagge-ver Han Hollander had niets aan zijn radioroem.

Toen het kampziekenhuis in juli 1943 sterk werd ingekrompen, was Mechanicus’ positie in de herstelbarak niet langer te handhaven. Op 29 juli volgde zijn ontslag. ‘Ik ben geplaatst in een gewone woonbarak, na bijna negen maanden in het ziekenhuis te hebben doorgebracht,’ schreef hij die dag. Ofschoon hiermee de directe bescherming van zijn geneesheren kwam te vervallen, kon hij tóch een gevoel van opluchting niet onderdrukken, toen hij voor het eerst sinds tijden, zittend op een bank aan een tafel, weer normaal kon schrijven: ‘Tot nog toe had ik voortdurend zittend in bed geschreven, of een enkele keer zittend in een kruiwagen in mijn vroeger straatje. Ik voel mij weer een beetje maatschappijmens in gezelschap van andere mannen, die aan de tafel de krant zitten te lezen. Ik ben verlost van het ziekelijke oude-manne-tjesgedoe, van het gerochel en het gereutel, van de stank en het gedril van het ziekenhuis.’ Barak 85, Mechanicus’ nieuwe ‘thuis’, stond bekend als een naar omstandigheden goed onderkomen, dat was gereserveerd voor families zonder kleine kinderen. Hij beschreef deze barak als volgt: ‘De bedden staan drie verdiepingen hoog, gescheiden door gangetjes van een halve meter breedte op zijn hoogst (...) Tot 1000,1100 mensen in één barak, zonder elleboogruimte, zonder behoorlijke berging voor hun kleren, kris-kras dooreen (...) De opeengepakte mensenlijven stralen een hitte uit als in een oven. Zij verspreiden een walm als een brandende fakkel. Zij slapen (...) onrustig, woelig. Vaak op het stalen geraamte van het ledikant; soms op de grond. Eén grote stroom van mensen sjokt naar de wc (...) Zij zijn alweer vroeg bij de hand: om drie uur ’s nachts, teneinde een behoorlijke wasgelegenheid te verkrijgen. Als bijen aan de overvulde korf, zo klonteren zij overdag in drommen in en om de ingang van de barakken.’

161