Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

Het Apeldoornsche Bos. Toen in januari 1943 deze inrichting door de Duitsers werd ontruimd en ruim 900 patiënten vanuit Apeldoorn rechtstreeks naar Auschwitz werden vervoerd, is een groot deel van het verplegend personeel, waaronder Sara, naar Westerbork gebracht. In het gemeentearchief werd een akte aangetroffen, waaruit bleek dat Sara in Westerbork heeft geprobeerd te trouwen met haar vriend David van Praag, eveneens als verpleger in Apeldoorn werkzaam. Hun voorgenomen huwelijk werd op 30 januari 1943 aangekondigd, maar is nooit voltrokken. Sara werd op 2 februari naar Auschwitz gedeporteerd. Drie dagen later is zij daar, 23 jaar oud, vergast.

Mechanicus heeft vele van zijn familieleden uit Westerbork zien vertrekken, zonder dat hij hun eindbestemming kende. ‘Wij grijpen volkomen in de mist, weten niet waar wij terechtkomen, wat er met ons gebeurt,’ schreef hij Jo Heinsius op 26 mei 1943. Wellicht had hij een angstig, onuitgesproken vermoeden. Op het moment dat hij deze woorden op papier zette, waren er al elf van zijn familieleden door de Duitsers vermoord: zijn vader, twee broers met hun echtgenotes en zes neven en nichten. Gelukkig wist Mechanicus dit niet, evenmin als dat hij kennis had van wat er ondertussen met zijn vriendin Olga Moskowksy-Elias was gebeurd. Want minstens nét zo van invloed op Mechanicus’ zware depressie was, dat ook zij rond deze tijd in Westerbork aankwam en vrij snel daarna is vertrokken. Toen hij zijn bewogen brief van 26 mei aan Jo Heinsius schreef, was Olga een week eerder uit Westerbork op transport gegaan.

Olga moet, na Mechanicus’ arrestatie in september 1942, hebben aangevoeld dat zij niet lang meer op vrije voeten zou kunnen blijven. Uit voorzorg had zij een koffer met persoonlijke eigendommen ingepakt en bij een overbuurvrouw in bewaring gegeven. Die buurvrouw was dokter Schuurman-Middelburg, een huisarts. Zij woonde schuin tegenover de woning van Olga en Mechanicus in de Botticellistraat. Dit werd meegedeeld door mevrouw Weijer, die in augustus 1942 bij dokter Schuurman in dienst trad, een maand voordat Mechanicus werd opgepakt. ‘Die koffer heeft lang bij de dokter in de kelder gestaan. Na de oorlog werd hij opengemaakt. Tot haar schrik zat er een revolver in die kennelijk aan Olga had toebehoord,’ vertelde ze.

Een eveneens aan de overkant van de Botticellistraat wonende buurman van Olga verklaarde haar destijds ‘enkele tientallen malen’ te hebben gemaand om onder te duiken, omdat het gevaar om opgepakt te worden, groot was. ‘Maar Olga kon of wilde dat niet en uiteindelijk is

152