Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

joodse gevangenen, lag Mechanicus comfortabel in het kampziekenhuis. Het lukte hem telkens zijn verblijf te verlengen, zijn ziekte als voorwendsel gebruikend. Een ‘surrogaatvrijstelling’, noemde Boas het. Mechanicus zou maar liefst negen maanden in het ziekenhuis doorbrengen. Er was maar één manier waarop hij dit kon klaarspelen: hij werd van hogerhand geholpen.

Deze hulp kwam van de doktoren in het Westerborkse ziekenhuis. Mechanicus kende enkelen van hen en zij zijn er in eerste instantie verantwoordelijk voor geweest dat hij voor het straftransport werd gespaard. Om dit te bereiken waren twee dingen noodzakelijk: zijn ‘s’ moest uit zijn papieren verdwijnen en voorts was het van belang in het ziekenhuis te blijven. Zolang hij hier lag, kon hij niet op transport worden gestuurd.

De verpleegster Jeanne van den Berg-van Cleeff vertelde hierover: ‘Soms lukte het die “s” weg te werken, eigenlijk op voorspraak van de Duitse joden. Daar voerde je gesprekken mee en met dokter Fritz Spanier, hoofd van het ziekenhuis. Hij kon aan de papieren komen en mensen uit de transporten houden.’

Mechanicus’ ‘s’ werd inderdaad geschrapt. Dat zijn dokteren het goed met hem voorhadden, lijdt geen twijfel. In zijn brief van 15 december 1942 aan Jo Heinsius lichtte hij zelf een tip van de sluier op: ‘Mijn huisarts, die mijn belangen scherp in het oog houdt, was van oordeel, dat ik nog lang niet geschikt ben om mijn werkzaamheden te hervatten. Zo denk ik er zelf ook over.’ En even later: ‘Intussen heeft mijn dokter alles voor mij gedaan, wat in zijn vermogen lag en heeft hij groter succes tot nog toe verkregen dan hij mij in het vooruitzicht kon stellen. Hij wenst mij zoveel mogelijk zwarigheden te besparen.’

Met het ‘groter succes’ doelde Mechanicus op het wegwerken van de strafvermelding uit zijn papieren. Ook de rest van dit citaat laat geen twijfel bestaan over de juistheid van de constatering dat het de behandelende artsen en de hooggeplaatste dr. Spanier waren, die hem hebben beschermd. In zijn brieven aan Ruth en Annie Jonkman vermeldde hij de naam van chef-arts De Levy. Uit de context blijkt dat De Levy Mechanicus al vóór Westerbork moet hebben gekend. Tevens noemde hij dokter De Vries, die op grond van Mechanicus’ gezondheidstoestand zijn verblijf in ziekenhuisbarak vi steeds wist te verlengen. ‘Er wordt, zoals men dat noemt, in mijn belang gewerkt,’ liet hij zijn familie op 5 januari 1943 weten. Voorts berichtte hij dokter Spanier, die hij elders als de ‘directeur’ omschreef, verantwoordelijk te achten voor het

145