Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

me nu nog bijstaan,’ vervolgde Elie Cohen. ‘De volgende dag, zondag 25 oktober, vond het transport wel plaats. We werden verzameld en naar buiten gebracht. Vóór de gevangenis stonden trams die ons naar het station zouden brengen. Om deze trams stond politie, waarschijnlijk Grüne Polizei of ss’ers. Plotseling rende Mechanicus weg. Hij probeerde, tussen de trams, door dat kordon heen te vluchten. Maar hij was niet snel genoeg en er waren ook te veel mensen. Hoe die wisten dat er een transport ging, weet ik niet, maar ze stonden er in ieder geval. De bewakers hebben hem gepakt en flink geslagen, want hij kwam met bloed op zijn gezicht in de rij terug. Hij vertelde mij dat hij tussen al die mensen zijn vrouw zag staan en dat hij daardoor die impuls kreeg om te vluchten.’

Wie ‘zijn vrouw’ precies was, is nooit duidelijk geworden, maar vermoedelijk is het Olga geweest, die buiten de gevangenis heeft staan wachten. Zij was waarschijnlijk op de hoogte van het ophanden zijnde transport.

Met de trams werden de gevangenen, onder wie zich ook S.R. de Miranda bevond, naar het Centraal Station gebracht en op de trein naar Amersfoort gezet. Cohen en Mechanicus kwamen in dezelfde coupé terecht. ‘Tijdens de reis kwam er aldoor een ss’er naar Mechanicus toe en die zei: Wacht maar, jou krijgen we straks in Amersfoort wel. Du wirst etwas erleben! Dat was natuurlijk geen leuk dreigement, maar Mechanicus bleef daar vrij rustig onder en wond zich er niet te veel over op. Hij was blijkbaar iemand met een groot incasseringsvermogen en hij had ook wel moed, getuige zijn ontsnappingspoging,’ aldus Cohen.

Het transport uit Amsterdam van voornamelijk joodse gevangenen, voor het merendeel strafgevallen, leidde naar kamp Amersfoort. Officieel heette dit kamp Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort (pda). De Duitsers maakten voor dit PDA gebruik van bestaande accommodaties van het Nederlandse leger. Op de grens van de gemeenten Amersfoort en Leusden was in 1939 het centrum De Boskamp gebouwd voor infanterie-eenheden die op de Leusderhei oefenden. Dit militaire kampement werd in 1941 door de bezetters overgenomen. Gedurende het eerste deel van de oorlog functioneerde het PDA als ‘vergaarbak’ voor gevangenen van de Sicherheitsdienst. Later, vanaf half 1943, kwam er te Vught een tweede kamp bij. In de loop van de oorlog kwamen 35 000 Nederlanders kamp Amersfoort binnen. Ongeveer 20000 daarvan werden van hieruit naar Westerbork, of rechtstreeks

127