Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

braak, schadegevallen en burenruzies, maar ook meldingen in het kader van de oorlog: overtredingen in verband met de Sper-tijd, het niet op zak hebben van een persoonsbewijs of het niet dragen van de jodenster. Echter: geen melding van Philip Mechanicus. Voor alle zekerheid werden ook de rapporten van de dagen rondom 27 september zorgvuldig bestudeerd. Deze leken geen nadere bijzonderheden op te leveren. Totdat het politierapport van vrijdag 25 september 1942 tevoorschijn kwam.

Het betrof hier rapport no. 268, opgemaakt op bureau 11, genaamd Joodse Zaken, en gedateerd 25 september 1942. Op pagina 2 van dit rapport wordt vermeld dat om 12.00 uur ’s middags een agent van politie (naam vermeld), gedetacheerd aan het bureau Joodse Zaken, een tweetal personen aanbracht, waaronder als eerste, volgens de letterlijke tekst: ‘Philip Mechanicus, geboren te Amsterdam, 17 april 1889, journalist, wonende Botticellistraat No. 4 boven, te Amsterdam (jood).’ De verdere aantekening luidde: ‘Mechanicus voornoemd liep op de openbare weg, de Stadhouderskade alhier, zonder jodenster.’

De belangrijke vondst van dit politie-dagrapport wees uit dat de door de familie veronderstelde arrestatiedatum, 27 september 1942, onjuist is. Mechanicus werd twee dagen eerder, op vrijdag 25 september 1942, opgepakt, kort voor het middaguur, door inderdaad een Nederlandse politieagent. Hij is niet in de tram gearresteerd, maar op de Stadhouderskade, overeenkomstig het verhaal van de zusters Krelage. Ook het waarom van Mechanicus’ arrestatie klopt met het verhaal van beide dochters. Moeder Fien vertelde hun immers dat Mechanicus bij zijn bezoek geen ster droeg. Ditzelfde feit wordt ook in het politierapport vermeld en vormde zelfs de directe aanleiding tot zijn arrestatie.

Hoe is het mogelijk dat de familie ruim vijftig jaar van een verkeerde arrestatiedatum is uitgegaan? Mechanicus had moeite met het onthouden van data, zoals al eerder bleek. In zijn later te Westerbork geschreven dagboek noteerde hij bijvoorbeeld op 27 september 1943: ‘Precies een jaar van huis vandaag.’ En even verder: ‘In mijn bewustzijn hebben de gebeurtenissen geen perspectief meer, maar staan zij alle naast elkaar op een rijtje, buiten ruimte en tijd. Alle gebeurtenissen van mijn leven, ook die van vóór 27 september 1942.’ Mechanicus heeft dus zelf dit misverstand veroorzaakt.

Een tweede, opmerkelijk gegeven uit het politierapport is dat Mechanicus in gezelschap van een tweede persoon werd opgebracht. Deze man, in de rest van dit hoofdstuk om privacy-redenen Van Kampen ge

119