Buigen onder de storm - Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944

mijn spijt niets kon doen. Ik was een groentje, wist niks van de illegaliteit af, kende toen nog niemand...’

Vanaf eind augustus 1942 haalden de Duitsers, daarbij vaak geholpen door de Nederlandse politie en NSB’ers, de joden ’s nachts uit hun huizen. Rita Schaap-Mechanicus: ‘Je durfde eigenlijk niet meer thuis te slapen, bang als je was om van je bed gelicht te worden. Als wij merkten dat er gevaar dreigde, trokken we vlug iets aan en gingen, zonder ster, halsoverkop naar kennissen in de buurt, waar we veilig waren.’ Een dergelijke vlucht werd moeder Esther bijna noodlottig; door een wonderlijke samenloop van omstandigheden wist zij aan de Duitsers te ontkomen. Juul: ‘Het was duidelijk dat er iets moest gebeuren. Paps kwam langs en vroeg: Wat willen jullie: voor de vijand werken? Nee? Dan moeten jullie wegwezen.’

Mechanicus benaderde daarop Jo Heinsius en vroeg of haar aanbod om Juul en Rita in huis te nemen, nog steeds geldig was. Dit bleek het geval te zijn. Vervolgens werd een plan gesmeed om de meisjes naar Nijmegen te krijgen. ‘Juul wilde weg,’ vertelde Rita. ‘Ze was van de trap gevallen en had haar voet bezeerd. Ze was dus niet mobiel en liep gevaar om bij een huiszoeking te worden gepakt. Mams zou bij de ouders van Jan onderduiken, maar haar kamer was op dat moment nog onderverhuurd; deze zou pas een paar weken later vrijkomen. Wij vonden dat we haar niet alleen konden laten. Besloten is toen dat Juul eerst naar Nijmegen zou gaan.’

Jo Heinsius reisde eind augustus 1942 naar Amsterdam, om Juul te halen. ‘Met haar ben ik naar het station gegaan en daar hebben we de trein naar Nijmegen genomen. Dat was levensgevaarlijk, maar goed, we hebben het gered.’ Juul: ‘Ik was doodsbenauwd. Als jood mocht ik de trein niet in, maar uiteraard droeg ik geen ster en had ik mijn valse papieren bij me.’

Drie weken later, half september 1942, kon Esther in Beverwijk terecht. Met haar vertrek was de weg vrij voor Rita. ‘Met Jan ben ik naar Nijmegen gereisd. Ik was niet zo bang, dat viel best mee.’

In het najaar van 1942 begon voor Juul en Rita een langdurige onderduikperiode in de apotheek van Jo Heinsius in de Nijmeegse Molenstraat. Het pand wordt nog steeds door haar bewoond. ‘Philip kwam al vóór mei 1940 af en toe bij me op bezoek. In tegenstelling tot in zijn relaties was hij in zijn vriendschappen juist vrij trouw, dus we zagen elkaar regelmatig,’ vertelde Jo. Ze toonde de kamer waar Mechanicus eens, op een zondagmiddag, naar een radiotoespraak van Adolf Hitler

110