Arm en rijdend op een ezel

nieuwe, maar uiteindelijk bleven deze bewegingen niet of nauwelijks bestaan. De Shabbattiaanse beweging bleef voortleven bij de Turkse Dönmeh, maar ook deze variant heeft bijna geen aanhang meer. De ouderen waren tot voor kort devote Shabbattianen en de jongeren zijn geseculariseerd dan wel tot het orthodoxe jodendom toegetreden (Birnbaum 1951:423).

Er zijn meer messianistische bewegingen geweest. Sommige zijn beter bekend dan andere. Bijvoorbeeld in het negentiende eeuwse Jemen ontstond een messiaanse beweging, die een aantal jaren floreerde, maar deze beweging heeft geen levende erfenis achtergelaten (Nini, 1991). Tenslotte ontstond in de negentiende eeuw de Zionistische beweging, waarvan de orthodoxe variant messianistische facetten bezit. Vooral de bekende rabbijn Abraham Izak Kook brak met de opvatting, dat het verboden zou zijn om tot de komst van Mosjiach te wachten met de terugkeer naar Israël (Weissbrod 1982:267-268). Het in veel synagogen wekelijks uitgesproken gebed voor de staat Israël, waarin de staat wordt gekenschetst als ‘het begin van onze verlossing’, bevestigt deze messianistische achtergrond. Verder gelden zeer uitgesproken messianistische idealen in deze tijd vooral voor de Coesj Emoeniem, het ‘Blok der Getrouwen’, dat als ultieme waarde de messianse verlossing in zijn vaandel voert (Avruch 1979:26). Messianisme is dus een zeer op de voorgrond tredende trek van orthodox jodendom.

Joods messianisme is recentelijk weer opnieuw onder de aandacht gekomen, zoals uit tal van internationale publikaties blijkt. Zo stond in de New York Times Magazine (15-3-1992) een lang artikel over de Lubavitcher Rebbe, Rabbi M.M.Schneerson, dat vooral biografische gegevens over de Rebbe bevatte. Het was geschreven ter gelegenheid van zijn negentigste verjaardag. Er werd tevens vermeld, dat de Rebbe de komst van de Mosjiach binnen afzienbare tijd verwacht. Ook in Time (16-3-'92) stond een dergelijk artikel. Het vaderlandse ‘Onze Wereld’ van november ‘91 vermeldde zelfs op haar omslag ‘De Messias komt’.

Waarom speelt messianisme in de Lubavitcher beweging sinds enige jaren zo’n belangrijke rol? Om welk gedachtengoed gaat het en kunnen we de opkomst van messianisme in dit religieuze regime, in elk geval in zijn specifieke vorm, sociologisch verklaren³?

6