Westerbork en een vraaggesprek met zijn Commandant Gemmecke in 1948

een bijdrage zou leveren voor een „Scherz”. Toen het bloemstuk aangeboden werd en bet haantje eruit vloog, was een van de medespeelsters zo handig dit direct te grijpen en zij mocht het natuurlijk behouden.

40.    Had U een speciale Joodse kleermaker, die voor JJ de kleren maakte?

Ja, twee!

41.    Hoe heetten dezen?

De beide kleermakers waren half-Joden, één ervan woonde in Amsterdam en beiden waren van Hongaarse afkomst. De beide kleermakers waren uit het kamp ontslagen en één ervan is eind 1944, toen hij zich naar Westerbork begaf, gedood, doordat de trein waarin hij zat door geallieerde vliegers, bij Hoogeveen, werd gebombardeerd.

42.    Wist U, dat de leiders een troep bandieten waren?

Hij begrijpt niet, wat ik hiermede bedoel, ook al omdat de vraagt concreet gesteld is en niet in een paar woorden is te weerleggen. Ik zeg hem, dat ik de vraag nóg concreter wil stellen. (Ik converseer nu meer met hem in het Duits dan in het Hollands) : „Wussten Sie nicht, dass die Fübrer des deut-schen Reicbes eine Bande Verbrecber waren?” Hij antwoordt hierop, dat hij dit destijds niet beeft ingezien. Ik som nu een reeks van misdaden op, welke zij hebben begaan, ik memoreer ook de verdrijving en uitroeiing van tienduizenden Joden in de jaren 1933—1940, het verbranden van alle synagogen in Duitsland en het vernielen van de Joodse winkels aldaar. Hem is niets bekend van de misdaden, die gepleegd zijn in het Duitse Rijk in de jaren 1933—1940. Ik vraag hem dan, of hij in Düsseldorf nooit onregelmatigheden heeft gezien te dien opzichte. „Nein!” „Maar nu U achteraf weet, om alleen bij de Jodenvervolging te blijven, wat zich heeft afgespeeld, wat denkt U nu?” Na enig aarzelen antwoordt hij: „Ja, ich muss. zugeben, dass das ein Verbrechen war!”

20