De lamp van den meester

het ook niet. -. Maar daarom kan ik toch wel vrede hebben met het schouwspel, dat een bolsjewiek ople-vert; en daarom kan ik nog wel meenen dat zij in de wereld noodig zijn״

Wij hebben ze noodig, zeker: onze geest heeft ze noodig... Onze geest, die in het gulden midden van het gezonde verstand, van de logische, onvolkomene, onverbiddelijke werkelijkheid heeft te leven, in den ijzeren en goeden dwang van alledag, verlangt te we-ten dat zij bestaan..״ Natuurlijk: het is onmogelijk, wat zij verlangen, en zelfs verkeerd״ Maar wij hebben er juist behoefte aan, te weten dat er menschen zijn, die het onmogelijke verlangen, die zich met dolzinnigen ijver storten in het avontuur naar het onbereikbare; evenals de man in het dwangbuis het heerlijk vindt te denken aan dien voortvluchtige daar in het veld. — Zeker, de arme duivel ginds, zal sterven van den hon-ger; hij heeft ook heel dwaas gedaan; maar de man in het dwangbuis voelt zich meer op zijn plaats, meer tevreden nu de poging tot verwerkelijking van een droom, — en niet eens een goeden! — daarginder ge-daan wordt, dan dat hij zou wezen indien hij den droom altijd als een zich niet uiten kunnende reactie met zich om zou moeten dragen. Ja, dat is het: derge-lijke uitersten zijn de natuurlijke reacties die het ״Gesamtbewustsein" der menschheid behoeft, om zich beter te kunnen schikken in de onvolmaaktheid en beperktheid en den daardoor noodzakelijken dwang van het op-den-duur-alleen-mogelijke. Dergelijke droo-men van ״het kan wèl", completeeren tot een harmo-nisch geheel de werkelijkheid die zegt: ״het kan niet".

En daarom kunnen wij ze niet missen; de utopisten noch de dwazen, den opstandeling noch zelfs den mis-dadiger. Wij willen de tegenstelling, of de uiterste con-sequentie ondergaan van wat wij dagelijks beleven, — is het niet dichtbij, dan in de verte; is het niet in het

135