Gisteren komt nooit weerom ...

'Lezen en schrijven kun je leren' 63

doorzetten en ze dreigde: 'Anders gooi ik me in de zenuwen,' won ze zonder moeite. En ze kon eigenwijs en eigenzinnig zijn. In onze huishouding had ze een aantal karweitjes voor zichzelf gereserveerd. Er waren bepaalde gerechten, die alleen door haar mochten worden klaargemaakt. Dat kon zij alleen, beweerde ze. Onzin, moeder kon het net zo goed, maar grootmoeder ontkende dat.

'Anders gooi ik me in de zenuwen...'

Uit.

Spiering bijvoorbeeld, gebakken spiering. Beweerde grootmoeder, dat er in de spieringen wurmen zitten, kleine witte wurmpjes. En dat ze die eruit moesten halen, voordat ze werden gebakken. Ze lustte wel gebakken spiering, geen gebakken wurmen. Of er werkelijk wurmen in een spiering zitten, waag ik te betwijfelen. De witte krinkeldingetjes in het vlees van de visjes, zo heeft een bioloog mij eens uitgelegd, zijn geen echte wurmen. Goed, bij ons thuis was iedereen ervan overtuigd, dat het wurmen zijn; afgelopen. Die wurmpjes moest je er met een fijne naald uitpeuteren, en daartoe moest men spierinkje voor spierinkje tegen het licht van een oliepitje houden.

Beweerde grootmoeder:

'Dan zie je die vieze wurmen zó zitten.'

Wurmen uithalen was haar werk. Niemand dorst haar het alleenrecht op dat karwei te ontnemen. Maar over zenuwtoevallen gesproken, iedereen kreeg er de zenuwen van, als grootmoeder uren en uren midden in de huiskamer bij een olielampje met een naald zat te priegelen. Rauwe spiering bezit namelijk een zeer doordringend aroma, dat moeder het liefst tot de keuken beperkte.

Een ander privilege, dat grootmoeder zichzelf had toegekend was het doen van de grote was. Iedereen kent de traditionele manier van wassen. Het vuile wasgoed wordt eerst een uur of zes in een grote ketel op het gasstel gekookt; de geur van zeepsop verspreidt zich door de hele woning. Dan wordt het goed uit de ketel gehaald en in een tobbe met schoon water gezet om uit te soppen. Daarna gaat het uit die grote tobbe stuk voor stuk naar een kleine tobbe, die op een tafeltje of krukje is geplaatst. In die kleine tobbe zit warm zeepsop en het goed wordt op de zinken gerimpelde bovenkant van een wasbord schoongeboend. Vervolgens wordt het, met de hand, boven de gootsteen uitgewrongen, gedroogd en gestreken.

Alle karweitjes, die de grote was veroorzaakte, mocht mijn moeder