Hun lach klinkt van zo ver ...

weet komen of die over-grootvader meegetrokken is met de groep die langs de kusten van Noord Afrika naar Italië of Castilië toog; duizend jaar heeft die ene wandeling geduurd. De doodgewone naam Italiaander of Venetiaander geeft geen moeilijkheden. De Verdooners komen ook uit Venetië. Wie de kaart van Noord Italië kent, kan de Luza's, de Finsi's, de Pesa-ro's, de Feraressen, de Ancona's makkelijk thuis brengen. Met de achterkleinkinderen der Castilianen heeft hij helemaal geen moeite, want de namen van deze Sefardiers klinken als een gezang.

In de namen der achterkleinkinderen van de opgejaagden, die door Koerdistan naar Rusland, Polen, Duitsland en het Westen vluchtten, ligt de bonte wereld van Oost Europa besloten. Schlesinger komt uit Silezien, Sluyser stamt van 'schliesser', dat is de man, die er voor verantwoordelijk was, dat de poort van het ghetto elke avond op het nachtslot werd gedaan. De Piotski's of Plotskes komen uit Plotz; Samkalden uit Smalkalden in Saksen, Polak en Polk uit Polen, Gerrit Osnowicz uit Sosnowitz; Wallagh komt uit Wallachije en zijn broers, die niet naar Duitsland, maar door Frankrijk trokken, hebben gaandeweg hun naam zien verfransen in Blog of Bloch.

Groot mogen de verschillen tussen de kinderen van beide zwervende groepen zijn, veel zwaarder wegen de gemeenschappelijke waarden, die ze in de nood der verstrooiing veilig hebben gekoesterd. Lang geleden werden ze verdreven uit het land, waar ze één volk werden en de wet ontvingen, die ze aan de wereld doorgaven. Hun Tien Geboden zijn nu nog de rugge-graat van wat de Westerse beschaving wordt geheten. In de benauwenis van de vervolging bleven ze de herinnering aan Eretz zó liefdevol hoeden, dat zij door de eeuwen heen bleven:

ii