Land van de toekomst

ken in dezelfde branche. Laten we maar Philips als voorbeeld nemen. De internationale radio- en lampenindustrie heeft de markten verdeeld en de prijzen vastgesteld.

Dat geldt voor heel veel andere bedrijven.

Wie beweert, dat de vrijheid van de ondernemer wordt bedreigd, vergeet, dat de vrijheid van de ondernemer reeds gedurende de laatste honderd jaar steeds kleiner is geworden.

Wat bedoelt men ?

Vrijheid van de ondernemer kan vele dingen betekenen. Betekent het: de ondernemer is de bezitter van de productiemiddelen en is vrij om ermee te doen en te laten wat hem goeddunkt?

Uit alles wat reeds in dit boekje is geschreven en wat wij op de volgende bladzijden nog zullen neerschrijven, volgt zonneklaar, dat in een socialistische maatschappij deze vrijheid van de ondernemer beperkt zal zijn. Nog verder beperkt, dan zij thans reeds is.

Maar vrijheid van de ondernemer kan ook iets anders betekenen.

Namelijk dit:

de vrijheid van de ondernemer-bedrijfsleider tot het ontwikkelen van het bedrijf. Het vergroten van de voortbrenging. Leiding geven aan de onderneming.

Deze vrijheid zal in een socialistisch geordende samenleving meer inhoud kriigen dan in het kapitalisme. Want ondernemin^CTsafspraken, en dergelijke beperken in het kapitalisme deze vrijheid van de ondernemer-bedrijfsleider. Concurrentie, die in het kapitalisme de vrijheid van de ondernemer beperkt, kan in andere maatschappelijke vormen een kracht ten goede worden.

Maar bovenal zal de vervanging van het winstmotief door een beweegreden van hoger zedelijke orde, het dienstmotief, de zedelijke voldoening van de ondernemer vergroten.

Die voldoening zal ver uitgaan boven de voldoening, die de stoffelijke welvaart, dikwijls ten koste van anderen verkregen, thans kan schenken.

De ondernemer-bedrijfsleider staat voor een belangrijke keuze:

Hij kan met het gezicht naar het verleden gaan staan;

of: met het gezicht naar de toekomst.

HOOFDSTUK VIII.

NIET IEDEREEN WERKT VOOR ZIJN GENOEGEN.

Wanneer ik 's avonds de deur van mijn kantoor achter mij dichttrek, ben ik op staande voet alles vergeten. Ik ga naar huis en dan begin ik pas te leven.

Hoe dikwijls hebben we opmerkingen van deze aard niet kunnen horen.

Een man, die gewend is over de dingen ernstig na te denken, hebben wij eens horen zeggen:

״Is het niet iets, dat tot nadenken moet stemmen. Een arbeider werkt in een groot en mooi bedrijf, bijvoorbeeld de Nederlandse Spoorwegen. Hij heeft er een behoorlijke werkkring ... maar als het er werkelijk op aankomt, heeft die arbeider meer belangstelling en

55