Ook hier heeft een verschuiving plaatsgevonden. Die is al in het eind van de vorige eeuw begonnen.
Thomas Alva Edison heeft meer patenten voor uitvindingen op zijn naam staan dan enig ander mens, die ooit heeft geleefd. Maar hij was een Amerikaan.
Zijn naam is zinnebeeldig voor de verplaatsing der industriële bedrijvigheid van Europa naar Amerika; en later naar andere delen van de wereld.
Amerika levert industrie-goederen in enorme hoeveelheden.
Fietsen komen ook uit Azië, uit Japan. En textielgoederen.
In Australië ontwikkelt zich een zeer bedrijvige industrie.
Straks breidt de industrialisatie zich uit over China en nog later over Afrika.
Met andere woorden: de Europese industrie heeft zware concurrentie gekregen, over bijna de gehele aarde.
Vooral wat Nederland betreft is dat dubbel gevaarlijk.
Want de bevolking van Nederland groeit met gróte snelheid.
Cijfers zijn vervelend, maar een paar moeten we nu toch wel geven.
In tien jaren tijds, na 1939, heeft Nederland er ruim een millioen inwoners bij gekregen.
Over die toename onzer bevolking breken knappe mensen zich het hoofd. Ze proberen antwoord te geven op de vraag: Wat betekent die groei voor Nederland?
Het betekent: Nederland moet op de een of andere manier zorgen, dat er elk jaar werkgelegenheid bij komt, voor vijftigduizend mensen meer.
Die groei van de bevolking betekent verder voor het gehele volk grote uitgaven.
Want meer kinderen betekent meer scholen. Betekent meer huizen, en grotere huizen.
Dat moet allemaal verdiend worden.
Hoe? Door wat we uitvoeren naar andere landen.
Als Nederland er niet in slaagt elk jaar voor 50.000 nieuwe werkkrachten productief werk te scheppen, werk, dat economisch verantwoord is, werk, dat onze nationale welvaart vermeerdert, dan dreigt ernstige werkloosheid. Met een geleerde uitdrukking noemt men dat: de kapitaalsuitrusting moet worden uitgebreid.
Ernstige werkloosheid? Natuurlijk is elke werkloosheid ernstig, maar er zijn graden van ernst.
De werkloosheid, die we nu bedoelen, is zeer ernstig.
Omdat ze te maken heeft met het wezen van het industriële apparaat, dat tot de Nederlandse volkshuishouding behoort. Die ernstige werkloosheid is: structurele werkloosheid. Zij kan met kleine middelen niet worden bestreden.
Het buitenland.
Maar het gevaar van zodanige structurele werkloosheid wordt ook vergroot door gebeurtenissen buiten onze landsgrenzen. Duitsland was, sinds 1870, het belangrijkste achterland van Nederland. Onze gehele moderne ontwikkeling hangt samen met de bloei van Duitsland, nadat het de Frans-Duitse oorlog van 1870 had gewonnen.
47