Land van de toekomst

mens, waaronder het verlangen naar maatschappelijke gerechtigheid niet de laatste plaats inneemt.

ten derde: uitkomst biedend aan alle bevolkingsgroepen. Wanneer deze orde van sociale gerechtigheid werkelijkheid is geworden, dan zal het kapitalistisch systeem van de ״heilige" zelfzucht vervangen zijn door een maatschappelijk bestel van hoger zedelijke orde, de orde van de menselijke solidariteit.

HOOFDSTUK III.

AANSCHOUWELIJK ONDERWIJS.

Toen de Eerste Wereldoorlog (in 1918) geëindigd was, zag de wereld er een beetje anders uit dan vier jaar tevoren, toen die grote mensenslachting was begonnen.

In Duitsland waren Keizer Wilhelm en een heel stel vorstjes aan de kant gezet.

In Rusland was de Czarenfamilie vermoord.

Het keizerrijk Oostenrijk—Hongarije was uit elkander gevallen.

De kronen rolden over de straat.

En ook Zijne Majesteit de ondernemer was in de oorlog onttroond geworden. (Onttroond geworden als het middelpunt en de machtigste man in het voortbrengingsproces.)

Dit laatste willen wij nu nader uitleggen.

In de oorlog trad overal schaarste op. De landen waren immers van hun buitenlandse voorraadbronnen afgesneden.

De regeringen moesten wel tot distributie¹) overgaan.

In de oorlogvoerende landen waren de arbeidskrachten en heel veel grondstoffen nodig voor de oorlogvoering.

Wat er overbleef was niet genoeg om de burgerij maar raak te laten kopen.

Maar ook in de neutrale landen, zoals Nederland er in de Eerste Wereldoorlog een was, moest van bovenaf geregeld en verdeeld worden om te zorgen, dat iedereen het zijne kreeg.

Hoe ging dat in zijn werk?

De regering zei in de uiterste nood: „Er is zoveel kilo van dit of dat en ik heb zo-en-zoveel mensen te voeden. Dus iedereen krijgt zoveel."

Maar reeds vóórdat men zover was zei de regering:

„Wat is het minimum²), dat iedereen nodig heeft? Zoveel gram van dit en zoveel gram van dat en zoveel liters van zus en zoveel stuks van zo ... dat alles bij elkander is net een goed rantsoen voor een mens om er een hele week van te kunnen leven. Dat is het voedselpakket. Dat kan men dus op de bonnen krijgen."

Met andere woorden ...?

Met andere woorden, in en door de oorlog schakelden de regeringen over op een geleid, planmatig verbruik.

Niet de prijs was nu de regelende verkeersagent in het economische leven.

Niet de wet van vraag en aanbod beheerste het economische leven.

Maar de minimale behoefte!

¹) Het woord distributie doet ons denken aan schaarste, maar het beteKent niets anders dan: verdeling. 2) Minimum = de kleinste hoeveelheid.

18