Land van de toekomst

De grote vraag van onze dagen is:

Hoe brengen we een samengaan tussen de groepsbelangen tot stand, zó, dat het gemeenschapsbelang tot volle gelding komt?

Dan hebben we de keus uit vier manieren.

Namelijk:

Op de manier van de ״corporatieve staat" (Mussolini in Italië of Schussnig in Oostenrijk, bijvoorbeeld). Dan wordt het parlement samengesteld uit vertegenwoordigers der groepsbelangen. De directe volksvertegenwoordiging (op de grondslag van het persoonlijk kiesrecht gekozen) raakt op de achtergrond of verdwijnt helemaal.

Op de manier van Hitier, waarbij elke vorm van vrije meningsuiting is uitgeschakeld. Dan is een bonzenkliek in schijn de baas, maar in werkelijkheid deelt de grote industrie de lakens uit. Het volk heeft niets te zeggen.

Op de manier van de communisten. Dan oefent een kleine groep (de top van de Communistische Partij) de ״dictatuur van het proletariaat" uit en beslist wat het algemeen belang is en wat niet.

Op de manier van het democratisch socialisme. Dan vindt er een vrijwillig aanvaarde ordening plaats in vrijheid. Want dat is de grondslag van het Plan van de Partij van de Arbeid:

ordening in vrijheid.

De spil der maatschappij.

We zijn nog niet klaar met onze ontleding van het kapitalisme. Eerst nog even onder elkander zetten wat we tot dusver hebben gevonden.

Ten eerste: de verenigingen en bonden der zwakken zijn de uitdrukking van het streven naar maatschappelijke rechtvaardigheid, waartoe het kapitalisme uit-zich-zelf niet kan komen.

Ten tweede: de ontwikkeling van de wijze van voortbrenging heeft tengevolge gehad een samentrekking van de bedrijven, waardoor de betekenis van de zelfstandige eigenaar-ondernemer aanmerkelijk aan betekenis heeft ingeboet.

Nu gaan we verder.

Daartoe moeten we even herinneren aan wat wij op een voorgaande bladzijde hebben geschreven. Namelijk, dat het ״ideale" kapitalisme een evenwicht van eigenbelangen te zien zou geven.

Dat evenwicht, zo dacht men, zou in het ״ideale" kapitalisme tot stand komen door de wet van vraag en aanbod.

Is er weinig aanbod en veel vraag, dan staat degeen, die aanbiedt, sterk. Is er veel aanbod en weinig vraag, dan is het omgekeerde het geval.

De prijs is de grote regelende verkeersagent in het onbeheerste kapitalisme.

Is er weinig vraag, dan zakken de prijzen, want dan boeten voortbrenger en verkoper aan sterkte in. Is er veel vraag (zoals onmiddellijk na het uitbreken van de oorlog in Korea bijvoorbeeld naar metalen) dan stijgen de prijzen.

Maar dat ״regelen" van de prijs komt dikwijls tot stand door een ernstige levensonzekerheid. Die levensonzekerheid werd mede beheerst door het bestaan van de wet van vraag en aanbod.

De jaren rondom 1853, 1873 en 1890 waren in de vorige eeuw telkens

16