Land van de toekomst

Het ieder-voor-zich van het kapitalisme heeft de mens eenzaam gemaakt in een steeds grotere wereld.

Het heeft de mens op zoek naar houvast in de wereld stenen gegeven voor brood.

Het bevolkingsaantal groeide, maar de gemeenschap verdorde.

Hier is dus veel meer in het geding dan de kijk op het wereldse alleen.

Hier gaat het ook om een punt van zedeleer, van moraal.

Zelfzucht stond tegenover naastenliefde.

De zelfzucht van het kapitalisme tegenover hen, die beseften, dat ook de zwakken recht hebben op een vol deel van het leven. Die weten, dat de aarde er is voor alle volkeren, voor alle mensen.

Een der machtigste drijfveren in het leven van de mens en in de mensenmaatschappij was aan het werk:

de drijfveer van de dorst naar gerechtigheid.

In een maatschappij immers, waar het kapitalistisch beginsel van het ,,heilige" eigenbelang op de troon zetelt, is de gerechtigheid met een lantaarn te zoeken.

Want het kan geen gerechtigheid heten, wanneer de sterken leven ten koste van de zwakken.

En dus ging het verzet van die eerste onbeholpen vakverenigingen om iets, dat veel hoger waarde heeft dan een centje meer loon of een uurtje minder werken.

Natuurlijk, die strijd voor betere arbeidsvoorwaarden was dringend noodzakelijk, want de werkdagen waren afschuwelijk lang (18 uur en soms langer) en kinderen van vijf jaar werden in nachtarbeid afgebeuld.

Maar, zonder dat ze het zelf altijd beseften, vochten die eerste vakverenigingsmensen ook voor de heerschappij van een zedelijk beginsel van hoger orde in de wereld, dan het beginsel, dat het kapitalisme verschaft had.

Het verzet tegen de kapitalistische zedeleer, de drang naar gerechtigheid in de maatschappij, is sindsdien in omvang en kracht gegroeid.

Het heeft in alle groepen der bevolking wortel geschoten.

De anti-kapitalistische¹) gezindheid is niet tot de socialisten van de oude stempel beperkt gebleven.

Anti-kapitalistische gezindheid is ook niet langer een inzicht, dat alleen voor arbeiders kenmerkend is.

Deze groei van het verlangen naar een maatschappij, waarin het gemeenschappelijk belang leidend beginsel zal zijn — dat verlangen heeft de socialistische beweging onzer dagen verjongd.

Van arbeidersbeweging is het socialisme volksbeweging geworden.

In het socialistisch huis waren steeds vele woningen, waar mensen van verschillende levensbeschouwing in politiek opzicht tezamen leven.

Van dat verjongde socialisme is in Nederland de Partij van de Arbeid de weerslag.

De ontwikkeling der machine.

Ook in een ander opzicht liepen de verwachtingen van de geleerden, die zich een „ideaal" kapitalisme hadden gedroomd, mis. Het industriële ²) kapitalisme was omstreeks 1800 zijn groei in de wereld begonnen. Aanvankelijk bestond het voornamelijk uit kleine bedrijven.

i). Anti = tegen. Anti-kapitalistisch = tegen het kapitalisme. 2) Industrieël is afgeleid van industrie = nijverheid.

14