Een klein mannetje met een klein potloodje (40 jaar VARA)

van crisis zo langdurig en de verschijnselen zo ernstig, dat de mensen dachten: er komt nooit een eind aan, het is een crisis in permanentie. Maar evenmin als een permanente crisis, bestaat er een bloeiperiode die nooit eindigt.

In 1929 echter dachten de mensen, dat het tijdperk van de eeuwigdurende welvaart nu eindelijk was aangebroken. Het ging in de wereld goed. Ook Nederland kwam er niet slecht van af. Dr. Drees vertelt in zijn boek 'Zestig jaar levenservaring': 'In de zomer van 1929 was in Den Haag het aantal gesteunde werklozen tot ongeveer honderd gedaald, zodat ik (dr. Drees was toen wethouder) besprekingen begon om te doen nagaan of het niet mogelijk zou zijn aan deze, voor zover ze lichamelijk geschikt waren, arbeid te verschaffen en de steunregeling tijdelijk als overbodig ter zijde te stellen.'

Toen kwam (voor vrijwel iedereen als een bliksemschicht uit heldere hemel) op 29 oktober de ineenstorting. De koersen van de effectenbeurs in New York stortten in. Op 29 oktober werden meer dan zestien miljoen aandelen op die beurs geworpen... en tegen een appel en een ei aangeboden. Maar kopers waren er niet.

Ik was in die tijd verbonden aan de redactie van 'Het Volk'. Piet Bakker kreeg opdracht een 'stukkie' over de beurs te schrijven. Samen gingen we naar de Effectenbeurs in Amsterdam.

Een onbeschrijfelijk schouwspel. De ene keer is de effectenbeurs wat opgewonden, en de andere dag wat kalmer... maar die dag leek het wel alsof alle mensen, die we beneden zagen rondkrioelen, door miljoenen wespen waren gestoken. Een wilde radeloze massa. Geschreeuw, gevloek. Mensen, die met papieren wapperen. Hier en daar in een min of meer stil hoekje een man wezenloos voor zich uitstarend.

Wat aanvankelijk het onderwerp scheen te zijn voor een gezellig stukje journalistiek van Piet Bakker, werd binnen enkele dagen een wereldramp.

In het buitenland staakten banken hun betalingen. In Nederland deden onheilspellende geruchten de ronde. Bedrijven sloten van de ene dag op de andere. Reden: alle orders waren ingetrokken. Massale werkloosheid trok als een tweede zondvloed over de wereld.

Eind 1929 telde Duitsland drie miljoen werklozen, einde 1930 vier en een half miljoen en in 1931 bijna zes miljoen mensen zonder werk. Ook in Engeland nam de werkloosheid hand over hand toe. En in andere landen.

73