Een klein mannetje met een klein potloodje (40 jaar VARA)

Natuurlijk, het was toen precies zo rechtvaardig als thans.

Alleen... de macht om dat recht tot werkelijkheid te maken... die macht ontbrak in 1877: Organisatie.

Een organisatie is heel iets anders dan een stel te hoop gelopen lieden. Organisatie is een der pijlers van de socialistische beweging.

Het kan in onze tijd geen kwaad dat woord 'beweging' een ogenblikje nader te bekijken.

Bij een 'beweging' staat uiteraard het doel voorop, maar van nagenoeg dezelfde grote betekenis is de vorm van de beweging.

Ook dat kan met een eenvoudig voorbeeld duidelijk worden gemaakt.

In het jaar 1904 schreef een jonge Amsterdamse radicaal, mr. M. W. F. Treub (later professor en minister) een boekje over het 'sociale vraagstuk.'

Als men dat zestig jaar oude boekje tegenwoordig doorleest, staat men menig keer verbaasd over de actualiteit van de gedachten, die daar worden ontwikkeld.

Die jonge Treub stond achteraf beschouwd niet zo gek ver van de socialistische beweging af. (Zijn zogenaamde erfgenamen, de oudliberalen en de conservatieven van de vvd, hebben dat erfdeel in de vuilnisbak gestopt.)

De radicale gedachten van de jonge Treub hebben mede geleid tot de stichting van de Vrijzinnig Democratische Bond in Nederland. Die speelde voor 1914 een politieke rol.

Ondanks de radicale doelstellingen, werd die Vrijzinnig Democratische Bond nooit meer dan een kiesvereniging; een gezelschap, dat eigenlijk pas actief werd, als er kandidaten moesten worden gesteld en gekozen. Een beweging werd zij nooit, al telde zij tal van briljante figuren.

De socialistische beweging daarentegen aanvaardde consequent de noodzaak van de enge verbinding tussen recht en macht. Zij trok vrijwel haar gehele activiteit ononderbroken samen op organisatie. In de socialistische beweging vormden de politieke partij, de vakbeweging, de dusgenaamde culturele organisaties (waaronder de vara) een gevarieerd geheel van onderling van elkaar afhankelijke (interdepen-dente) organisaties. Verbonden, niet in de eerste plaats door reglementen, maar door sterke banden van solidariteit.

59