Een klein mannetje met een klein potloodje (40 jaar VARA)

der niet meer te kruipen. De stofzuiger was een stuk emancipatie van de vrouw. Die elektriciteit was een echte revolutie.

We bleven zonder enige inspanning ons geloof in de maatschappelijke ontwikkeling naar omhoog onverzwakt trouw. We behoorden tot de generatie van wereld-verbeteraars. We stonden in de wereld met een zelf-gekozen opdracht: de arbeidersklasse zou zich zelf verheffen tot een hoger peil van welzijn, geestelijk en stoffelijk. 'Het geldt de arbeid te bevrijden...,' zongen we. We wisten vast en zeker, dat wij die opdracht met succes zouden vervullen. Trouwens moeilijk zou ons dat niet vallen, want (ook dat hadden we geleerd) de maatschappij ontwikkelde zich zo, dat het socialisme 'vanzelf' zou komen.

Een cynische vriend van me zei eens: 'Het socialisme komt vanzelf en dat is maar goed ook, want als wij het moesten brengen, kwam het nooit.'

Het socialisme, waarin ik volwassen ben geworden, was geen levensbeschouwing. Het was een levensrichting! Onze levens kregen stuur door de verwachting dat wij geroepen waren de wereld te maken tot een oord waar slechts rechtvaardigen zouden wonen. Alles wat de komst van die heilstaat kon bespoedigen, namen we in bezit. Geheelonthouding; je was eigenlijk pas een ware afschaffer als je er socialist bij was. Gedreven door diezelfde heilstaats-verwachting werd je vürig rein-leven-beweger, fanatiek esperantist, ging je buitenissige kleren van ribfluweel dragen, het je je haar achterover uit je voorhoofd kammen. Het socialisme, heb ik wel eens gedacht, is eigenlijk een hygiënische beweging!

Intussen ging het leven verder. De Eerste Wereldoorlog liep ten einde. In Duitsland was een revolutie uitgebroken. De Republiek van Weimar begon zijn wankel bestaan, van meet af aan bedreigd door het tuig, dat later Hitier op het schild zou heffen. In Rusland zegevierden de bolsjewieken.

Nu en dan klonken stemmen van mensen, die dachten, dat ze de toekomst van de wereld niet zo rooskleurig inzagen. Ze spraken over 'de ondergang van het avondland'. Zwartkijkers!

Wij hielden vast aan ons geloof in de toekomst van de mensheid. Het was zo logisch: een en een is twee; dezelfde oorzaak heeft altijd hetzelfde gevolg, 'makkers er is geen twijfelen meer aan, we hebben het geloof en het weten'.

12