De Partij

machines uit Stockholm, levensmiddelenpakketten uit Denemarken en papier, dat een moffenkantoor op de vlucht had achtergelaten, begonnen Kees Woudenberg, Leen Ankum, Evert Vermeer, Saar Lelie en nog meer goede vriendinnen en vrienden met een maximum aan inspanning en optimisme te constateren, dat de aarde der Partij woest en ledig was. Tegen September 1945 evenwel begon er wat tekening in te komen. Er waren al weer afdelingen en gewesten. Er waren zowaar alweer huishoudelijke vergaderingen, waar moties en voorstellen werden ingediend. Het is me nooit erg duidelijk geworden, waarom men de eerste Partijconferentie na de bevrijding persé heeft moeten houden in een Amsterdamse vergaderzaal die ״De Brakke Grond" heet; ik ben niet meer bijgelovig dan elk ander verstandig mens, maar die keuze leek me toch wel een beetje erg gedurfd. Het is echter goed afgelopen. De sensatie van de eerste weken na de bevrijding begon al weer zo een beetje te wennen, al waren er nog genoeg partijgenoten, die elkander begroetten met: ״Hé, leef jij ook nog?" — maar niemand, die dat toen nog onhartelijk vond! Kees keek tevreden: de huiskamer was aan kant, het kleedje lag weer. Nu konden de buren komen om te praten. Het leven had zijn rechten hernomen.

* *

Ik heb me zeer beslist voorgenomen van dit opstel geen geleerderig epistel te maken, waarin met een overvloed van vreemde woorden en nog vreemder termen onweerlegbaar zou worden aangetoond hoe de stichting van de Partij van de Arbeid uit een oogpunt van socialistische theorie, sociologie, sociale psychologie, economie, practische staatkunde en wetenschappelijke ontleding der machtsverhoudingen (Machtsverhaltnisse) noodzakelijk was. Mijn gehele leven heb ik het gevoel gehad, dat veel zwaar geboom vooraf meestal slechts dient om te maskeren, dat men zich onzeker gevoelt omtrent de uitslag van een daad, die men op het punt staat te ondernemen. Als iemand uren nodig heeft om een ander te overtuigen, is hij meestal zelf nog niet overtuigd. Vijf jaar van vrij innige aanraking met de ״British way of doing things" hebben me eens en voor al bekeerd tot wat men ״empirisch handelen" pleegt te noemen. Theoretiseer niet te lang, stel je doen vast en begin zo gauw mogelijk; mocht in de prac-tijk blijken, dat je een fout hebt gemaakt, wees dan niet eigenwijs. Begin

58